Część trzecia tryptyku o kaliskim marketingu sprzed lat

Piotr Sobolewski

 Z powodu nagłego przypływu bardziej aktualnych tematów i wzmożonej w związku z tym weny twórczej nieuważnie zarzuciłem obiecane dokończenie przeglądu niektórych prasowych anonsów firm handlowych i usługowych starających się zdobyć kaliski rynek przed wiekiem. A ponieważ jestem z pokolenia, któremu jednak zdarza się dotrzymywać słowa przeto jeszcze raz (obiecuję – ostatni) powydziwiam nad niektórymi w tym względzie perełkami. Zostały nam właściwie już tylko dwie ulice ze śródmieścia ówczesnego Kalisza – ale jakże ważne ulice. Śródmiejska na odcinku za mostem Kamiennym (wówczas Piłsudskiego) i Pułaskiego. No to popatrzmy… 
Wędrówkę rozpoczniemy pachnąco i – w dodatku – z niezbyt nadwyrężonym stanem portfela albowiem w perfumerii Stanisławy Pałęckiej przy Piłsudskiego 16 nabędziemy wszelką kosmetykę po cenach najniższych. Na rogu Piłsudskiego i Wiejskiej (w późnych latach 20.  patronem ulicy został Kazimierz Pułaski) funkcjonowała znana Pierwsza (!) Mechaniczna Piekarnia Jana  Stankiewicza. Zacna rodzina, z którą  spokrewniony był zmarły niedawno wybitny polski muzyk jazzowy – Jan Ptaszyn Wróblewski, polecała w swej piekarni dwa razy dziennie świeże i smaczne pieczywo. Dodam jeszcze przy okazji, że Stankiewiczów okrutnie doświadczyła niemiecka okupacja. Jan był ofiarą pierwszej bodaj w naszym mieście egzekucji (24 września), jego syn Tadeusz zginął pięć lat później w powstaniu warszawskim.

No, ale wracajmy do prasowych reklam. Pod 22 można było poprawić fryzurę w  Pierwszorzędnym (żeby nie było wątpliwości) Zakładzie Fryzjerskim pana Kaźmierczaka, który  – widać – połączył swe biznesowe wysiłki z jeszcze kimś innym – skoro w kolejnych międzywojennych latach jego firma zwała się Zjednoczeni. Spacerujący dalej łasuchy miały dylemat – albo zajrzeć do cukierni Ziemianka (Piłsudskiego 26 – filia Pl. 11 Listopada  8), która polecała (zaledwie?) dobre ciastka i kawę albo jeszcze trochę wytrzymać by kawałek dalej (pod 36) wstąpić jednak do cukierni Łowiczanka, w której polecano  wyborową kawę, herbatę i znane z jakości ciastka a w dodatku na dwa lata przed II wojną zaczęła przygrywać doborowa orkiestra. Trudny wybór – a zresztą – co wynika z moich osobistych doświadczeń –  nic nie stało na przeszkodzie odwiedzić obie słodkie firmy. Między jednym a drugim ciastkiem można było (by ustrzec się od zarzutu ulegania li tylko hedonistycznym pokusom) załatwić coś pożytecznego dla domu – oto pod 28 mieliśmy największą w Kaliszu Farbiarnię i pralnię chemiczną Edmunda Heiningera, która – jak zapewniała reklama, garderobę, firanki itp. rzeczy pierze i farbuje najtaniej, najlepiej, najprędzej. O kurcze… A obok (też na rogu z Pułaskiego) wełny i włóczki oferował sklep o przejrzystej marketingowo nazwie „Trójkąt w kole” (i nie chodziło tu bynajmniej o symbol działalności anonimowych alkoholików). Tuż obok intrygowała rodzajem oferty: Cukry Warszawskie (dlaczego akurat warszawskie?) firma Stanisławy Mikstackiej.  

Najbardziej topową (dosłownie i w przenośni) kamienicą międzywojennego Kalisza był dom braci Kowalskich. Na parterze tegoż ulokowały się zatem firmy, które – nie zważając pewno na wyższe ceny wynajmu – były beneficjentami tak prestiżowej lokalizacji. Mieliśmy tam więc m.in.: kwiaciarnię pani Stasiak z dużym wyborem kwiatów doniczkowych i ciętych oraz bukietów ślubnych  i wieńców pogrzebowych, mieliśmy także przeniesioną tu z okolic domu Weigta („belwederu”) słynną lodziarnię – oficjalnie: Chłodnię włoską (Galateria Italiana) Giuseppe Gei  oferującą lody – znane ze swej jakości (tu nie kłamali ani trochę) czy Magazyn Galanteryjno-Bławatno-Bieliźniany J. Lewińskiej oferujący  m.in. płótna robótkowe oraz obok bielizny itp. towary krótkie (?) i chorągwie kościelne. Na reklamę (liczoną od słowa) nie żałował pan A. Chartan, który informował potencjalnych klientów iż posiada specjalny skład wyrobów skórzanych i przyborów podróżnych. Ma stale na składzie ostatnie nowości, torebki damskie od najtańszych do najwytworniejszych…  garniturów do pisania (co za licho), manikurów (jak wyżej) i wykwintne upominki. A wszystkie te cuda i osobliwości w cenach umiarkowanych.

No i na zakończenie spaceru cofamy się jeszcze do Wiejskiej 12. Zasłużyliśmy na słodki deser zatem bez zbędnych ceregieli (i ewentualnych wyrzutów sumienia) robimy zakupy w Wytwórni Wyrobów Cukierniczych Wojtulewicz i Smólski, która posiada na składzie wielki wybór znanych ze swej dobroci (!) pierników, czekolady i cukrów. Kiedy ulica Wiejska staje się ulicą Pułaskiego panowie Wojtulewicz i Smólski ogłaszają się ponownie nadmieniając skromnie, że przy zakupie słodyczy należy pamiętać, że  ich  cukry i czekolady przodują.
I tak powoli kończymy naszą wędrówkę zainspirowaną lekturą ogłoszeń zamieszczonych w międzywojennej prasie, między innymi w „Kaliskiej jednodniówce listopadowej” (1918) i kolejnych numerach szkolnego pisma „Słowo i Czyn” (1935-1939). Za ich udostępnienie dziękuję raz jeszcze panu Mirosławowi Nowakiewiczowi. Oczywiście przytoczone przykłady to zaledwie część zmieszczonych w wyżej wymienionych publikacjach reklam. Wybrałem je – i to była moja główna intencja i jakby myśl przewodnia tekstu – ze względu na oryginalność tekstu (w tej publikacji zaznaczonego kursywą) i pomysłowość reklamodawców. Rzecz się działa wiek temu a tymczasem mieliśmy w rozhandlowanym Kaliszu solidny marketing. Poza tym poruszaliśmy się – żeby nie znużyć Państwa zbyt długim spacerem – tylko po śródmieściu Kalisza. Ale przy okazji wyszła i druga rzecz – notując adresy ogłaszających się w prasie placówek mogłem sobie stworzyć barwny i bogaty obraz kaliskich ulic z tamtego okresu. A to zagadnienie interesuje mnie – jak mało które inne – od wielu lat. Miałem do dyspozycji dane, których trudno by szukać w innych – no, może co najwyżej w wyniku czasochłonnej kwerendy w Archiwum Państwowym – opracowaniach. Podejrzewam, że tym „tropem” szedł też kilkadziesiąt lat temu autor znakomitych „Ballad kaliskich” – Bogumił Kunicki. Jeśli kogoś zainteresowały choć trochę moje trzy teksty „w tym temacie” (pierwsze dwa odcinki w numerach lutowym i marcowym „Życia Kalisza”) – lektura „Ballad…” Kunickiego to będzie dopiero prawdziwa przyjemność.
Piotr Sobolewski

A w „bonusie” pamiętana przez wcześniej urodzonych kaliszan (słowo to, póki co, piszę z małej litery – zdaje się, że za dwa lata będą już inne w tym względzie zasady ortografii) reklama z innego niż w powyższych tekstach miejsca i innego czasu. Oto na wystawie nieistniejącego już zakładu tapicerskiego przy ulicy Górnośląskiej mogliśmy przez długie lata delektować się taką oto próbką reklamowej poezji: Łóżko szpeci i zawadza/Lepszy tapczan/ Firma jaka – Szczepaniaka. A sam ubrany najczęściej w prochowiec lub w nieco sfatygowaną marynarkę szef kłaniał się każdemu mijanemu na ulicach przechodniowi, paniom dołączając jeszcze do tego sympatyczny uśmiech…