Historia spisana na cmentarzu

Wszystkich Świętych, Zaduszki i kolejne dni, to czas kiedy większość z nas częściej jest na cmentarzu. Jednak pobytu nie ograniczamy jedynie do tego odwiedzania grobów najbliższych. Na cmentarzach zapisana jest historia Kalisza i jego mieszkańców. Spacerując alejkami w ten oryginalny sposób możemy spojrzeć w przeszłość naszej społeczności. Warto wybrać się na Cmentarz Wojskowy na Majkowie to jeden z najpiękniejszych i o ciekawej historii cmentarzy w Kaliszu.

   Cmentarz Wojskowy na Majkowie zwany też Żołnierskim jest cmentarzem niezwykłym. Władysław Kościelniak w swoim przewodniku po Kaliszu określił go krótko - „nekropolia zaiste dziwna, niespotykana. Jest to obecnie czynny cmentarz prawosławny i katolicki, wojskowy i parafialny”. Został założony w 1876 roku  jako cmentarz prawosławny dla kaliskiego garnizonu rosyjskiego. Jednak z czasem stał się miejscem pochówku wielu nacji. Pochowani zostali tutaj żołnierze rosyjscy, niemieccy, austriaccy i polscy, którzy zginęli podczas I wojny światowej. Pochowano też polskich żołnierzy poległych w wojnie polsko – bolszewickiej.

   Na cmentarzu górują cztery obiekty. Pierwszy, to okazała kaplica – grobowiec, w której spoczywa śp. Mjr Stefan Walter, dowódca 29 Pułku Strzelców Kaniowskich (pułk stacjonował garnizonie Kalisz,  a II batalion w Szczypiornie). Został ranny podczas bitwy z bolszewikami pod Radzyminem 15 sierpnia 1920 roku a 4 października 1920 roku zmarł w wyniku ran  odniesionych  na polu walki. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Natomiast 30 maja 1936 roku został przeniesiony na Cmentarz Wojskowy na Majkowie.

   W niewielkiej odległości od grobowca mjr. S. Waltera znajduje się obelisk i zbiorowe mogiły 327 kaliszan zamordowanych w latach 1939 – 1945 przez Niemców w czasie II wojny światowej. Wcześniej zwłoki pomordowanych zostały ekshumowane z miejsca straceń na teren mauzoleum przy ulicy Widok a w 1970 roku przeniesiono je na Cmentarz Żołnierski na Majkowie.

   Po przeciwnej stronie cmentarza ( na lewo od wejścia) w bezpośrednim sąsiedztwie pochowani zostali żołnierze niemieccy, austriaccy oraz polscy , którzy zginęli w walkach toczonych podczas I wojny światowej. W tym miejscu znajduje się wysoki pomnik Pro Patria ( za ojczyznę) zbudowany w 1918 roku przez Niemców. Za budulec posłużyły polne kamienie. Pomnik odsłonił niemiecki komendant wojenny gen. Sontag ku pamięci poległych w 1914 roku  Kaliszu żołnierzy niemieckich. Groby żołnierzy polskich poległych w I wojnie światowej rozciągają się przez niemal całą szerokość cmentarza. Grzebano tutaj  wojskowych niższych stopniem. Natomiast kadrę oficerską na istniejącym już wówczas w Kaliszu cmentarz prawosławny przy Rogatce, założony kilkadziesiąt lat wcześniej przez grecką diasporę.

    Czwartym górującym obiektem jest obelisk upamiętniający 1000 – lecie chrztu Rusi (998-1988). Obelisk zwieńczony jest  jednym z pięciu krzyży cerkiewnych pochodzącym z kopuły  soboru pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Kaliszu zburzonego w okresie międzywojennym.

   W pierwszej alejce na prawo od wejścia znajduje się grób 14- letniego harcerza Zygmunta Światłowskiego. Jak głosi napis na nagrobnej tablicy - został zamordowany przez hitlerowców dlatego, że nie chciał być Niemcem. Obok harcerza pochowany został strzelec Stefan Bednarski, żołnierz 57 Pułku Piechoty, zamordowany przez Niemców we wrześniu 1939 roku w Piątku Małym ( gmina Stawiszyn).

  Z roku na rok likwidacji ulegają  groby w części prawosławnej cmentarza. W ich miejsce zajmują groby zmarłych wyznania katolickiego. Uwagę przyciągają kilkanaście okazałych grobowców bogatych Cyganów. Najoryginalniejszym   jest grobowiec byłego wójta Cyganów Mariana Dolińskiego. Przez oszklone szyby widać rzeźbę zmarłego wójta siedzącego w umeblowanym salonie. 

(grz)