Archiwum Państwowe w Kaliszu podsumowało swą aktywność w 2023

21 lutego 2024 r. w Archiwum Państwowym w Kaliszu odbyło się zebranie sprawozdawcze z działalności w 2023 r. Wzorem lat ubiegłych wzięli w nim udział pracownicy oraz zaproszeni goście, z którymi Archiwum współpracowało w minionym roku, i z którymi zamierza podjąć współpracę w 2024 r.

W zebraniu wzięli udział: wicedyrektor Zespołu Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Anna Borkowska; reprezentująca naczelnika Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Kalisza Justyna Wudzińska-Bernacka; radny miejski Leszek Ziąbka; przewodniczący Zarządu Klubu Historycznego im. gen. S. Roweckiego "Grota" w Ostrowie Wlkp. Jerzy Sówka; członek Komisji Pamięci Historycznej Miasta Kalisza Maciej Garbowicz oraz miłośnik historii regionu Mieczysław Machowicz.

Gospodarzem zebrania była dyrektor APK dr Grażyna Schlender, która przywitała gości oraz kadrę Archiwum, a także przedstawiła porządek zebrania.

Wyniki pracy Archiwum w 2023 r., z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej, przedstawiła kierownik Oddziału IV popularyzacji zasobu archiwalnego dr Anna Bestian-Zając. Od 2023 r. w Archiwum obowiązuje nowa struktura organizacyjna. Praca merytoryczna odbywa się w ramach IV oddziałów: Oddziału I kształtowania narodowego zasobu archiwalnego; Oddziału II ewidencji, opracowania i zabezpieczania zasobu archiwalnego, Oddziału III udostępniania zasobu archiwalnego i Oddziału IV popularyzacji zasobu archiwalnego. Powyższa zmiana przyczyniła się w dużym stopniu do osiągnięcia bardzo dobrych wyników w pracy.

Na zasób Archiwum składają się aktualnie 1642 zespoły archiwalne, tj. 391 862 j.a. Przeważa pośród nich dokumentacja aktowa, ale duży odsetek stanowią też materiały ulotne i fotografie. Miłośnicy historii regionalnej i genealodzy mają więc w czym wybierać. Cały czas spływają nowe materiały, w wyniku ustawowych przejęć, zakupów bądź darowizn. Do najciekawszych nabytków minionego roku należą bez wątpienia: Zbiór fotografii Andrzeja Pawłowskiego z Kalisza, akta Teatru im. W. Bogusławskiego w Kaliszu, dary osób prywatnych: Jana Korzeniewskiego, Józefa Goli, Elżbiety Siarkiewicz, Iwony Graczyk i Magdaleny Aulich. Nie do przecenienia jest praca na tzw. przedpolu archiwalnym – warunkuje ona jakie akta i kiedy zostaną przekazane do Archiwum w przyszłości. W tym celu przeprowadza się m. in. kontrole i ekspertyzy w wyznaczonych instytucjach – łącznie 175. Ponieważ dokumentacja archiwalna zgromadzona w Archiwum ma być przechowywana wieczyście, konieczne jest co jakiś czas wykonywanie zabiegów profilaktycznych i konserwatorskich. Liczba odkurzonych akt i przepakowanych w specjalne pudła oscyluje wokół 20 000.

Archiwum dba także o sporządzanie kopii cyfrowych swoich zbiorów. Digitalizacji poddano łącznie 1347 j.a., z czego 1080 j.a. we własnej pracowni digitalizacji, resztę zlecono w formie usługi zewnętrznej. Dzięki wytężonej pracy digitalizatorów skany są dostępne w serwisie www.szukajwarchiwach.gov.pl oraz na platformie Dropbox (https://zasobap.kalisz.pl). Tradycjonalistom polecamy bezpośrednie obcowanie
z archiwaliami w czytelni. W minionym roku odnotowała ona ponad 500 odwiedzin, co przełożyło się na ponad 3000 jednostek archiwalnych udostępnionych akt. Trudno nie zauważyć, że przeważali pośród nich miłośnicy poszukiwań genealogicznych – moda na posiadanie własnego drzewa genealogicznego trwa w najlepsze! Jeśli ktoś nie czuje się na siłach by samodzielnie przeprowadzać poszukiwania pożądanych dokumentów można zlecić wykonanie kwerendy. W minionym roku z tej możliwości skorzystały 1103 osoby prywatne i 203 instytucje.

Kaliskie Archiwum zawsze aktywnie działało na polu popularyzacji, edukacji i wydawnictw. W 2023 r. przygotowano 3 wystawy tradycyjne, w tym dużą ekspozycję
pt. „Bohaterowie Ziemi Kaliskiej w walce o niepodległość Polski” w ramach akcji „Archiwa Rodzinne Niepodległej”. Powodzeniem cieszą się także wystawy on-line – polecić można chociażby cykl filmów pt. „Ziemia Kaliska oczami Krenza” przedstawiający ważne wydarzenia społeczne, gospodarcze i kulturalne lat 70. w 80. XX w. utrwalone na nagraniach filmowych przez Józefa Wojciecha Krenza. By zachęcić ludzi do zapoznawania się z wystawami konieczne jest ich uświadamianie od najmłodszych lat co do roli archiwów w kształtowaniu nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego. W tym celu przeprowadza się lekcje archiwalne. W samym 2023 r. skorzystało z nich ponad 1200 uczniów! Dobrą renomą nadal cieszą się imprezy cykliczne Marcowy Maraton Archiwalny, konkurs „Ad fontes! Odkrywamy tajemnice Kalisza i regionu kaliskiego”, Międzynarodowy Dzień Archiwów, Dzień Archiwisty i Dzień Darczyńcy.

Warto nadmienić, że kaliskie Archiwum włączyło się w realizację w minionym roku także inicjatyw szczególnych, o ogólnokrajowym zasięgu. 13 września 2023 r. w siedzibie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych zorganizowano konferencję prasową, podczas której zaprezentowano wydawnictwo pt. „Biografie Sprawiedliwych”, przygotowaną w związku z beatyfikacją rodziny Ulmów. W trakcie debaty towarzyszącej promocji kierownik Oddziału IV popularyzacji zasobu archiwalnego APK dr Anna Bestian-Zając scharakteryzowała materiał źródłowy, którym posiłkował się zespół autorski przy opracowaniu biogramów Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej.

Inną, niecodzienną okazją do promocji Archiwum i jego zasobu był udział dyrektora kaliskiego Archiwum w debacie pt. „X Muza. Dobre praktyki w zakresie mariażu Archiwów Państwowych ze sztuką filmową”, w ramach Międzynarodowego Festiwalu Filmowego NNW w Gdyni 28 września 2023 r. Dr Grażyna Schlender wraz z dyrektor AP w Kielcach dr Wiesławą Rutkowską i dyrektor AP w Koszalinie Katarzyną Królczyk opowiadała o doświadczeniach kierowanego przez siebie Archiwum w wykorzystaniu nagrań filmowych w popularyzacji postaw patriotycznych. Dyrektor APK scharakteryzowała wieloletnią współpracę Archiwum z TV Kalisz przy promowaniu wystaw archiwalnych i ekspozycji on-line, formy współpracy z TVP 3 Poznań w zakresie produkcji filmów dokumentalnych z cyklu "Nieznane historie" ("Orły z Asnyka", "Gaukinderheim w Kaliszu") oraz produkcji codziennego kalendarium "Wielkopolska Każdego Dnia" okraszonego archiwaliami z zasobu APK komentarzem eksperckim pracowników Archiwum. Warto nadmienić, że Archiwum z powodzeniem realizuje własne filmy stanowiące m. in. cykl „Kaliskiego Archiwum Filmowego”, wykłady eksperckie, czy filmy promujące wydawnictwa książkowe.

Niezwykle trudnym zadaniem z różnych punktów widzenia była organizacja konferencji naukowej pt. „Opozycja antykomunistyczna na terenie Ziemi Kaliskiej w latach 1945-1956”. Obrady odbyły się w Akademii Kaliskiej 26 września 2023 r., wystąpiło łącznie 10 prelegentów reprezentujących m. in. Instytut Pamięci Narodowej oraz sieć Archiwów Państwowych. Była to pierwsza konferencja zorganizowana w Kaliszu i dotycząca niezwykle trudnych zagadnień związanych z działalnością Żołnierzy Wyklętych. Dr Grażyna Schlender przedstawiła wówczas referat pt. „Inspektorat Kaliski WSGO Warta kryptonim Nowy Tomyśl”.

Warto wspomnieć o jeszcze jednym ważnym wydarzeniu. 12 października 2023 r., po niemalże 5 latach starań, na murach byłego kaliskiego więzienia odsłonięto tablicę upamiętniającą tych, którzy stracili w tym miejscu życie za wolną Polskę. Tablica zaprojektowana przez Macieja Garbowicza, została ufundowana przez Fundację Rozwoju Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości, Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego i Archiwum Państwowe w Kaliszu.

Miniony rok był rekordowy jeśli chodzi o liczbę wystąpień pracowników Archiwum na różnego typu spotkaniach, sympozjach i konferencjach. Ta forma działalności naukowej była wykorzystywana 14-krotnie w minionym roku w ramach m. in. obchodów 160. rocznicy wybuchu powstania styczniowego, obchodów Roku Aleksandry Piłsudskiej, czy Braci Kościelniaków w Kaliszu.

Archiwum wydało w 2023 r. 1 niezwykłą publikację książkową pt. „Niepodległościowcy Wielkopolski południowo-wschodniej (ziemi kaliskiej) w świetle materiałów archiwalnych”.

Archiwum Państwowe w Kaliszu jest znane z tego, że aktywnie współpracuje z mediami. Z udziałem dr Grażyny Schlender i dr Anny Bestian-Zając zrealizowano 196 nagrań audycji telewizyjnych programu „Wielkopolska Każdego Dnia”. Ukazały się 4 audycje radiowe, 35 artykułów prasowych i 97 wzmianek w Internecie na temat działalności Archiwum.

W minionym roku Archiwum aktywnie działało we współpracy z lokalnym otoczeniem społecznym. Z Miastem Kalisz realizowano wiele pomysłów w ramach obchodów Roku Braci Kościelniaków: były to lekcje archiwalne, konkurs „Ad fontes!...”, wystawa on-line. Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku udostępniono skany materiałów dotyczących przebiegu powstania styczniowego. Wspólnie z Kaliski Towarzystwem Przyjaciół Archiwaliów zrealizowano 8 prelekcji tematycznych m. in. Jerzego Wojtczaka pt. „straż pożarna w dziejach Kotowiecka”, dr Grażyny Schlender pt. „Aleksandra Piłsudska – patriotka, wojownicza o wolną Polskę” i „Karnawał Solidarności i stan wojenny w Kaliszu”, Mariusza Kurzajczyka pt. „Jak długo żyli i na co umierali nasi przodkowie 200 lat temu?”, Świętosława Fortuny pt. „Benedykt Dybowski wybitny polski naukowiec i patriota patronem ulicy na Tyńcu”, dr. Piotra Sudy pt. „Historia i sylwetki ordynatorów Oddziału Chorób Dziecięcych Szpitala im. Przemysła II (dr Julina Gruner, dr Władysław Fisz, dr Irena Ptasiewicz-Wyrzykowska, dr Stanisław Szponder, dr Piotr Suda)”.

Zebranie sprawozdawcze było świetną okazją do wręczenia nagród najbardziej zaangażowanym użytkownikom Facebook`a w promocję Archiwum w ramach Kalendarza Adwentowego. Starszy archiwista Maria Doktór przedstawiła genezę tej formy popularyzowania naszych archiwaliów, a dyrektor APK wręczyła upominki Panu Marcinowi Mikołajczykowi i Pani Małgorzacie Smurze.

Dyrektor APK złożyła podziękowania za rok wytężonej pracy kadrze Archiwum. Następnie przedstawiła najważniejsze plany do realizacji w 2024 r. 7 marca 2024 r., w Villi Calisia przy al. Wolności 4, o godz. 11.00 odbędzie się promocja książki pt. „Niepodległościowcy Wielkopolski południowo-wschodniej (ziemi kaliskiej) w świetle materiałów archiwalnych”. We wrześniu zostanie zorganizowana konferencja naukowa z okazji 80. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego – jest to jeden z priorytetów Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Obecnie trwa nabór prelegentów. W listopadzie ukaże się książka pt. „Opozycja antykomunistyczna na terenie Ziemi Kaliskiej w latach 1945-1956”. Będzie to praca zbiorowa – 10 artykułów autorów pochodzących m. in. z Instytutu Pamięci Narodowej oraz sieci Archiwów Państwowych. W ramach współpracy z Komisją Pamięci Historycznej Miasta Kalisza Archiwum chciałoby zająć się sprawą umieszczenia na kaliskim ratuszu tablicy upamiętniającej bohaterów zrywów narodowościowych począwszy od potopu szwedzkiego na powstaniu warszawskim skończywszy. Zrodziła się także inicjatywa zorganizowania konferencji naukowej w związku z odnalezieniem i odrestaurowaniem tablic nagrobnych 75 kaliszan pochowanych przy kościółku św. Wojciecha na kaliskim Zawodziu. Jedną z takich tablic pochodzącą z grobu prezydenta Kalisza Jana Opielińskiego wraz z dokumentacją pokazał obecny na sali Mieczysław Machowicz. Dyrektor APK nadmieniła także, że 21 marca 2024 r. w ramach Kaliskiego Festiwalu Nauki, zorganizowanego przez Miasto Kalisz i Uniwersytet Kaliski, będzie możliwość zwiedzenia Archiwum i wzięcia udziału m. in. w pokazie konserwatorskim. Już teraz zapraszamy do śledzenia strony internetowej Archiwum: www.archiwum.kalisz.pl.

RED