Epidemie były zawsze, a grypa nie jest taka straszna, jak ją malują media

W roku 1969 z powodu epidemii grypy w Polsce zmarło ok. 1300 osób, a nie była to ani pierwsza, ani ostatnia epidemia tej choroby na terenie naszego kraju. Co ciekawe, wszystkie pandemie i większe epidemie – nie tylko grypy – brały swój początek w Azji Wschodniej lub Południowo-Wschodniej

    Najbardziej znana i zarazem tragiczna była pandemia grypy „hiszpanki” tuż po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Ocenia się, że na całym świecie na chorobę tę zapadło ok. pół miliarda osób, z czego zmarło 50 do 100 milionów, a według ostrożniejszych ocen 20 do 40 milionów. Ile było ofiar w Polsce, nie wiemy, bo nie prowadzono wtedy takich rachub. Wspomnienia i relacje prasowe z tamtego okresu pozwalają przypuszczać, że dziesiątki tysięcy.

„Młódka” wśród chorób

    Grypa na ziemiach polskich to zjawisko stosunkowo nowe, przynajmniej w porównaniu z takimi chorobami, jak dżuma, ospa czy cholera. Dwie pierwsze znane były już w średniowieczu. Krwawe żniwo zbierały zwłaszcza na południu i zachodzie Europy, jednakże – choć z pewnym opóźnieniem i w mniejszej skali – docierały także do Polski. Przykładem może tu być Kraków, miasto, w którym trwała ożywiona wymiana handlowa i do którego docierali kupcy z różnych stron świata. Epidemie dżumy w Krakowie występowały nawet co 2-3 lata. Tylko w wiekach XVI i XVII było ich w sumie kilkadziesiąt. Polscy królowie w różnych okresach nieraz unikali miast, szukając miejsc wolnych od „morowego powietrza”.

    Dżuma wygasła na przełomie XVIII i XIX wieku, ale niejako w jej miejsce pojawiła się cholera. Do Europy przybyła ona już wcześniej, prawdopodobnie z Azji Południowo-Wschodniej. Prawdopodobnie z powodu cholery w roku 1831 zmarł niechlubnie zapisany w dziejach Polski Wielki Książę Konstanty, a także carski marszałek Iwan Dybicz. W tym samym roku w nieodległych Prusach na tę chorobę zmarli Hegel i Clausewitz. 15 lat później, w roku 1846 epidemia cholery zdziesiątkowała Małopolskę i Podhale.

    W Polsce dała o sobie znać również ospa. Jej ostatnią epidemię odnotowano w lipcu 1963 roku we Wrocławiu. Chętnie powtarzaną ciekawostką jest, że pierwszym zarażonym – po swoim pobycie w Azji – był oficer Służby Bezpieczeństwa Bonifacy Jedynak. Wrocław odcięty został od reszty kraju kordonem sanitarnym, w mieście zorganizowano miejsca odosobnienia dla chorych i objętych kwarantanną, wprowadzono też inne ograniczenia i rygory. Mimo to ospa przeniknęła do sąsiednich województw. W sumie zachorowało na nią około 100 osób, z czego 7 zmarło. Spodziewano się, że epidemia może potrwać nawet 2 lata, ale wygasła po niespełna miesiącu.

Niektórzy powinni leczyć się na sklerozę, a nie na grypę

    Dla dzisiejszych 50- czy 60-latków grypa jest zjawiskiem tak znanym, że niemal banalnym. Powinni oni pamiętać sytuacje, w których z jej powodu wstrzymywano lub ograniczano przyjęcia do szpitali, a w szkolnych oddziałach liczba uczniów nieobecnych z powodu choroby przewyższała liczbę obecnych. W okresie powojennym w Europie pandemie grypy odnotowano w latach 1957-58 (tzw. grypa azjatycka), 1968-69 (grypa Hongkong) i 1977 (grypa rosyjska). Do mniejszych i większych epidemii doszło też w latach 1948-49, 1952-53, 1965, 1973, 1985 i 1995. Wśród kaliszan urodzonych w latach 60. i starszych jest wiele osób, których miejscem urodzenia nie jest Kalisz, lecz Ostrów Wlkp. i inne pobliskie miejscowości. W niektórych przypadkach stało się tak dlatego, że w okresie gdy miał nastąpić poród, kaliski szpital z powodu trwającej epidemii nie przyjmował pacjentów. Przyszłe matki jeździły więc – lub były przewożone – do placówek służby zdrowia w innych miejscowościach.

    Jak sądzą specjaliści, źródłem nowych typów wirusów grypy – a z takim mamy do czynienia obecnie – są ptaki, w tym ptactwo domowe, a także trzoda chlewna. Nadal też jest tak, że pandemie i większe epidemie grypy biorą swój początek w Azji. Jak wiemy, koronawirus 2019-nCoV najpierw dał o sobie znać w Chinach. Jeśli zaś chodzi o umieralność, trzeba pamiętać, że w czasie pandemii grypy w samych tylko Stanach Zjednoczonych umierało po około 50 tys. osób. Wiedząc o tym, możemy sobie tylko życzyć , aby tym razem umieralność była mniejsza.

Robert Kordes

Korzystałem m.in. z: „Zarazy XX wieku” (encyklopedia.pwn.pl), „Epidemie w Polsce to nie nowość. Dawniej pojawiały się nawet co kilka lat” (wiadomosci.onet.pl), „Epidemie na ziemiach polskich” (dzieje.pl).

Fot. pixabay