Ile kosztuje utrzymanie administracji – ogólnopolski ranking województw, miast, powiatów i gmin wiejskich

Miesięcznik „Wspólnota” opublikował ranking obrazujący wydatki samorządów na utrzymanie administracji w 2022 roku. Wśród województw w przeliczeniu na jednego mieszkańca najmniej kosztowało utrzymanie administracji w województwie wielkopolskim. Toruń to od lat lider miast wojewódzkich. Wśród 48 miast na prawach powiatu zdecydowanie najniższe koszty ponieśli mieszkańcy: Białej Podlaskiej a Kalisz zajął 37 miejsce. Ranking uwzględnia też pozostałe miasteczka i gminy powiatu kaliskiego. W kategorii 353 miasteczek poniżej 10 tys. mieszkańców 17 miejsce zajął Stawiszyn. Spośród 614 gmin wiejskich o liczbie mieszkańców 5-10 tys. 51 pozycję zajęła gmina Żelazków. Na odległej pozycji znalazł się powiat kaliski w kategorii powiaty z liczba mieszkańców powyżej 75 tys. Na 138 powiatów kaliski zajął 133 miejsce.

  Prezentacja kosztów administracji to, jak zaznaczają Paweł Swianiewicz i Julita Łukomska autorzy artykułu w miesięczniku  „Wspólnota”,  jedno z najciekawszych, ale też budzących najwięcej emocji zestawień.  Ostatni ranking oparty był na danych za rok 2014. Niewielka częstotliwość wynika stąd, że autorzy zdawali sobie sprawę z pokusy uproszczonych, nie zawsze  sprawiedliwych interpretacji wyników. Nie brakuje osób, którym narzuca się dość populistyczne, powierzchowne niekoniecznie sprawiedliwe wnioskowanie. Zakładają, że im niższe wydatki na administrację tym lepiej. Natomiast  te samorządy, w których utrzymanie administracji pochłania więcej środków, utrzymują niepotrzebnie rozbudowaną biurokrację i marnują pieniądze podatników.  

   Prawda jest znacznie bardziej złożona. Po pierwsze, ze względu na różne rozwiązania organizacyjne i zawiłości klasyfikacji budżetowej wartości pojawiające się w rankingu dla poszczególnych gmin czy powiatów nie zawsze są w pełni porównywalne.  Przy opracowywaniu rankingu w obliczeniach wzięto pod uwagę wydatki bieżące (dział 750 administracja publiczna), z wyłączeniem wydatków na remonty bieżące, które mają incydentalny charakter i zaburzają wartość wskaźnika obrazującego koszty  codziennego funkcjonowania urzędu.  Ponadto większe wydatki na administrację niekoniecznie oznaczają marnowanie pieniędzy podatników. Skutkiem może być lepsza, sprawniejsza obsługa obywateli, a także np. większa skuteczność pozyskiwania funduszy unijnych.

  Jak zaznaczają autorzy ranking nie jest w stanie uchwycić zależności między wydatkami a ich efektami. Dlatego traktowanie wyników jako swego rodzaju oceny działalności władz lokalnych byłoby zbyt wielkim uproszczeniem. Jednak zestawienie wydatków na administrację jest ciekawe, a dla włodarzy urzędów gmin, powiatów, miast czy województw może być pomocne w spojrzeniu na własną jednostkę w porównaniu do innych, podobnych.

  Gminy albo powiaty z większą liczbą mieszkańców z reguły wydają na swoje urzędy mniejsze kwoty w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Stąd  porównywanie wielkości tych wydatków np. w gminie wiejskiej liczącej 4 tysiące mieszkańców z inną gminą wiejską, ale liczącą 15 tysięcy osób, nie ma sensu. Dlatego w rankingu gminy wiejskie, małe miasta, miasta powiatowe i powiaty zostały podzielone na kilkanaście grup bardziej jednorodnych pod względem liczebności mieszkańców.                                                                                                                        Województwa   

    Wśród województw prawie zawsze najniższymi wydatkami chwaliło się śląskie ale w 2022 roku wyprzedziło je województwo wielkopolskie. Koszty administracji w przeliczeniu na mieszkańca województwa wyniosły 55,26 zł. W kolejności na drugim i trzecim miejscu rankingu znalazły się województwa: śląskie (60,30 zł) i mazowieckie (61,72 zł. Listę zamykają województwa: podlaskie (108,92 zł, warmińsko – mazurskie (113,10 zł), lubuskie (134,31 zł).

                                                     Miasta wojewódzkie

    Wśród miast wojewódzkich na pierwszym miejscu, podobnie jak w 2014 roku  znalazł się Toruń, niekwestionowany lider tej kategorii w historii rankingów poświęconych wydatkom bieżącym na administrację. W 2022 roku wydatki w przeliczeni na mieszkańca Torunia wyniosły 350,09 zł. Na dwóch kolejnych miejscach uplasowała się Bydgoszcz ( 372,94 zł) i Szczecin (402,03 zł). Stawkę zamykają: Katowice (646,86 zł), Opole (703,56 zł), Warszawa (795,65 zł).

                                                 Miasta na prawach powiatu

  Spośród 48 miast na prawach powiatu na czele uplasowała się Biała Podlaska, która w 2014 r. zajmowała pozycję 19. W ubiegłym roku jej wydatki na administrację wyniosły 344,32 zł. Drugie miejsce zajęły Siedlce (352,17 zł) a  trzecie Sosnowiec ( 388,82 zł). Kalisz znalazł się na 37 miejscu z wydatkami rzędu 590,56 zł. W porównaniu z rankingiem z 2014 roku Kalisz spadł o pięć miejsc. Trzy ostatnie miejsca zajęły powiaty: Dąbrowa Górnicza (881,23 zł), Świnoujście (932,36 zł), Sopot (1033,77 zł).

                                         Powiaty powyżej 75 tys. mieszkańców

    Lista rankingowa tej kategorii obejmuje 138 powiatów. Najniższymi kosztami utrzymania administracji w przeliczeniu na jednego mieszkańca może pochwalić się powiat cieszyński (woj. śląskie, 104,20 z l) a dwa kolejne miejsca zajęły powiaty: wejherowski (woj. pomorskie, 106,67 zł) i żarski (woj. lubelskie, 107,98 zł). Powiat kaliski zajmując 133 miejsce znalazł się w grupie powiatów o najwyższych kosztach utrzymania administracji ( 216,12 zł), wyprzedzając tylko pięć powiatów. W rankingu z 2014 roku zajmował jeszcze gorszą pozycję, bo 145.

                                      Miasteczka o liczbie mieszkańców 10-15 tys.

    Na liście rankingowej tej kategorii znajduje się 141 miasteczek. Trzy pierwsze miejsca w kolejności zajmują: Czarna Białostocka (woj. podlaskie, 348,45 zł), Zakliczyn (woj. małopolskie, 350,68 zł), Brzostek (woj. podkarpackie, 384,27 zł). W tej grupie ujęty jest Opatówek zajmujący 81 miejsce z wydatkami wynoszącymi 564,32 zł. Najwyższe koszty utrzymania administracji wystąpiły w Brześciu Kujawskim (woj. kujawsko - pomorskie, 1135,74 zł).

                                        Miasteczka poniżej 10 tys. mieszkańców

   Listę tworzą 353 miasteczka. Na pierwszym miejscu i to zdecydowanie znalazł się Ulanów (woj. podkarpackie, 364,07 zł), a dwie kolejne pozycje zajęły miasteczka z województwa dolnośląskiego Gryfów (412,21 zł) i Mirsk (430,90 zł). Wysoko, bo  na 17 pozycji uplasował się Stawiszyn (484,01 zł). W rankingu 2014 roku zajmował 125 pozycję.  Natomiast drugie miasteczko powiatu kaliskiego Koźminek w ubiegłym roku z wydatkami 531,49 zł zajął 44 miejsce. Ostatnie miejsce w tej kategorii okupuje Krynica Morska z rekordowymi wydatkami 3579,57 zł.

                                             Gminy powyżej 10 tys. mieszkańców  

    Wśród 279 gmin tej kategorii na dwóch pierwszych miejscach uplasowały się gminy z terenu województwa małopolskiego. Na pierwszym znalazł się Grzybów ( 279,39 zł) a na drugim Chełmiec ( 303,98 zł), wyprzedając Dębicę ( woj. podkarpackie, 319,03 zł). W tej grupie znalazły się dwie gminy z terenu powiatu kaliskiego Blizanów i Godziesze Wielkie. Gmina Blizanów uplasowała się na  109 miejscu (481,46 zł) a gmina Godziesze Wielkie 160  ( 534,89 zł). Najdroższe koszty utrzymania administracji odnotowano w gminie Izabelin (woj. mazowieckie, 1045,34 zł).             

                                   Gminy wiejskie o liczbie mieszkańców 5 – 10 tys.

   To druga pod względem liczby gmin (614) wyróżniona kategoria rankingu. W tej grupie znalazły się cztery gminy z terenu powiatu kaliskiego: Żelazków, Szczytniki, Lisków i Brzeziny. Pierwsze miejsce zajęła się gmina Tryńcza (woj. podkarpackie, 310,51 zł), która w kolejności wyprzedziła gminy: Budzów (woj. małopolskie, 351,83 zł) i Białobrzegi (woj. podkarpackie, 382,40 zł). Z gmin powiatu kaliskiego najwyższą pozycję ( 51) zajęła gmina Żelazków  z wydatkami rzędu 496,74 zł. Na 103 miejscu uplasowała się gmina Szczytniki ( 533,12 zł). Zdecydowanie odleglejsze pozycje zajęły dwie pozostałe gminy powiatu kaliskiego. Gmina Lisków sklasyfikowana została na 320 miejscu ( 665,94 zł) a gmina Brzeziny na 365 miejscu (687,50 zł). W rankingu 2014 roku gminy kaliskie zajmowały następujące miejsca: Żelazków – 17, Szczytniki – 299, Brzeziny – 457, Lisków – 615.

                                 Gminy wiejskie o liczbie mieszkańców poniżej 5 tys.

   To najliczniejsza wyodrębniona kategoria, która liczy 620 gmin. Liderem została gmina Dłutów (woj. łódzkie), w której koszty utrzymania administracji w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły 485,79 zł. Dwa kolejne miejsca zajęły gminy: Mokobody (woj. mazowieckie, 494,40 zł) i Łęczna (woj. świętokrzyskie, 502,71 zł). W tej grupie gmin znajdują się dwie z terenu powiatu kaliskiego. Na 190 miejscu uplasowała się gmina Ceków-Kolonia ( 756,36 zł) a na 202 gmina Mycielin ( 764,10 zł). W rankingu 2014 roku gmina Ceków –Kolonia zajmowała 141 miejsce a gmina Mycielin 118.

(grz)