Kalendarium kaliskie

Przed laty w Kaliszu działo się...

Tydzień 10: 6 marca – 12 marca 2023 r.
Wsch. sł. (12 marca) w Kaliszu.: 6.12  Zach. sł.: 17.44 

1533 – powstała dość prymitywna mapa przedstawiająca Europę Środkową, na której znalazły się takie miejscowości jak Calisch, Stawisten, Grabow, Boleslaw, (Bolesławiec) i Vierutz (Wieruszów). Do wielkich rzadkości należy młodsza o równe dwadzieścia lat mapa angielskiego kartografa George Lily’ego i Michaela Trameziniego (właściciela firm wydawniczych i sklepów w Wenecji i Rzymie). Mapa ta także  wymienia takie miejscowości jak: Calisch, Varta, Grabow, Siradia, Vierutz, Conin, Colo ale wprowadza też dokładniejszy obraz ziem wschodnich Rzeczypospolitej i

1543 – pierwsze wzmianki o istnieniu wodociągu w Kaliszu. Wodę doprowadzano z przedmieścia Korczak – młyn stał na skarpie nad Krępicą, którą wykorzystano w wodociągu – po spiętrzeniu zaporą wybudowaną w 1543 r. i utworzeniu zbiorników o wymiarach 38x14 m. Do zbiornika na Rynku (wszystko wskazuje, że nie była to jednak odkryta kilka lat temu przed ratuszem tzw. rząpia) płynęła częściowo odkrytym, zbudowanym z drewnianych desek tysiącmetrowym „wodociągiem”. Po drodze przepływała przez Świńskie targowisko i przez kilka studni i kładkę nad Prosną. Wodociąg ulepszył trzy dekady później rurmistrz (rurmagister, kabalista  ew. magister canalium) Jakub Szymala z Nakła. Jego rury były drążone w drewnianych klocach i łączone blaszanymi pierścieniami. Ciekawa jest treść przysięgi, jaką musiał złożyć miastu (przysięga w brzmieniu z XVI w.):
Przysięgam panu bogu wszechmogącemu,
urzędowi miasta i jego pospólstwu,
że będąc na służbie rurmistrzowskiej
w tym mieście, które mi polecono,
chcę i będę powinien przemyśliwać i starannie czynić
według największych umiejętności i możliwości mojej,
starać się o przewodzenie czystej wody
i dostatku jej do cugów wszystkich
miasta tego i takowych wód…
Z dokumentów wynika, że wkrótce wodę doprowadzono do mieszczki Małgorzaty (miała „wejścia” w magistracie?), później wystąpił o wodę również przedstawiciel Kahału aż wreszcie do „systemu” włączono kolegium jezuickie. Młyn przestał działać pod koniec XIX w. – kiedy zmalała Krępica a budynek rozebrano w 1939 r. Odkryta niedawno w dzielnicy Korczak, zbudowana z gotyckich cegieł cysterna, była prawdopodobnie częścią owego wodociągu. 

 1543 – wielkie budowanie w Kaliszu – w tym roku, jak zanotowały kroniki, działali w naszym mieście m.in. Jan murator z Poznania, Błażej murator italus i Michał architector.

ok.1543 – urodził się Stanisław Herbest, jezuita i nauczyciel. W kaliskim kolegium, o którym wspominamy niżej – uczył retoryki. W naszym mieście napisał dość wówczas znaną Elegię o męce Pańskiej. Zmarł w maju 1594 r. w Jarosławiu.

1563 – kaliska kolonia akademicka została przejęta przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Uchańskiego, działając dalej jako kolegium arcybiskupie, kształtujące uczniów na poziomie średnim. Pierwszym rektorem kolegium został Andrzej Bargiel, były rektor szkoły katedralnej we Lwowie, potem prałat i dziekan kolegiaty kaliskiej. Zreorganizował on szkołę według nowych zasad pedagogicznych zapewniając jej wysoki poziom nauczania. Arcybiskup Uchański był wówczas dumny,  że otworzył szkoły dla kształcenia młodzieńców, którzy zdolni byliby kościołowi służyć. Kaliskie kolegium przetrwało najdłużej z utworzonych wówczas przez Uchańskiego kilku tego rodzaju placówek i osiągnęło najlepsze rezultaty. Uchański nosił się z myślą założenia w Kaliszu oświatowego zakładu jezuickiego, ale projekt ten zrealizował dopiero jego następca, prymas Stanisław Karnkowski tworząc – kiedy po śmierci prymasa Uchańskiego (1581) jego placówka zakończyła żywot – kolegium jezuickie.