Kalendarium kaliskie

Tydzień 32: 7 sierpnia – 13 sierpnia 2023 r. Wsch. sł. (13 sierpnia) w Kaliszu: 5.26        Zach. sł.: 20.17

Swego czasu w Kaliszu działo się:

1883 – rozpoczęła się stopniowa likwidacja mieszczącego się w gmachu sądu kaliskiego archiwum miejskiego a jego zasoby (7 tys. ksiąg – w tym przywileje Kalisza nadane miastu w latach 1268-1791) przenosić do Archiwum Głównego Akt Dawnych Królestwa Polskiego w Warszawie. W 1888 r., rozporządzeniem ministerstwa sprawiedliwości archiwum kaliskie zostało ostatecznie zlikwidowane, do Kalisza powróciło dopiero po I wojnie.

1883 – posesję przy Niecałej 3 (dziś 5) nabyła od Feliksa Kozłowskiego rodzina Nestrypke. Tata – znany ogrodnik kaliski, syn – wybitny architekt. Pięćdziesiąt lat później zbudowali tam stojącą do dziś modernistyczną willę właśnie według projektu Nestrypke juniora – Alberta.

1893 – rosyjskie władze oświatowe przeniosły z Włocławka do Kalisza rządową Szkołę Realną. Wiązało się to z, opisywaną przez nas w poprzednim Kalendarium, likwidacją zbyt propolskiej szkoły Pawłowicza. Alernatywna placówka miała już jednak zgoła inny charakter – była to „prawomyślna” szkoła męska przygotowująca do pracy urzędniczo-administracyjnej. Dawała prawo wstępu na wydziały matematyczno-fizyczne i medyczne, zwalniała od służby wojskowej. Wkrótce oddano do jej dyspozycji nowy budynek przy Nowoogrodowskiej (dziś to ulica Kościuszki) – obecną siedzibę III L.O. Tamte gimnazjum realne istniało do 1914 r.

1893 – powstało Kaliskie Towarzystwo Wioślarskie noszące początkowo nazwę oddziału Cesarskiego Towarzystwa Ratowania Tonących. Taka formuła to wyraz kompromisu z niechętnymi inicjatywie rosyjskimi władzami (słynna ironia warszawskiego gubernatora Hurko: Może pan przywiezie do zatwierdzenia ustawę towarzystwa dorożkarzy (izowszczykow) i też będzie prosił o zatwierdzenie?) i cenzurą. Powstało wprawdzie  piętnaście lat po podobnych towarzystwach wioślarskich z Warszawy, Płocka, Włocławka i Krakowa ale za to uznaje się, że był to pierwszy – w dzisiejszym rozumieniu – klub sportowy w Wielkopolsce. Inspiracją dla działaczy było pojawienie się na Prośnie kilka lat wcześniej pierwszej łodzi, należącej do właściciela miejscowego browaru, Wiktora Weigta, który z kilkoma rzemieślnikami niemieckiego pochodzenia odbywał przejażdżki po rzece. Wśród zaciekawionych tą formą rekreacji kaliszan znajdował się młody adwokat, były członek Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, a późniejszy nasz multispołecznik i redaktor „Gazety Kaliskiej” – Józef Radwan. On pierwszy wysunął pomysł utworzenia towarzystwa wioślarskiego na wzór warszawskiego i on też został pierwszym prezesem powstałego Towarzystwa. Wkrótce pierwszym wioślarzom wybudowano małą drewnianą przystań nad Prosną.

1893 – w Kaliszu panowała, na szczęście ostatnia już zanotowana u nas, epidemia cholery.

1893 – w kaplicy św. Józefa w kaliskiej kolegiacie (obecnie bazylice) podjęto prace związane z przywróceniem zamalowanych dwadzieścia lat wcześniej fresków przedstawiających ofiarę Abrahama oraz cuda św. Józefa. Pracami kierował malarz Powalski o nieznanym imieniu. Pierwotne malowidła, za kwotę ówczesnych 2000 zł, ufundowała w 1831 r. Ewa z Lipińskich Trafkowska ale polichromie pędzla Zendrowicza spotkały się z surowymi ocenami. Na przykład Józef Chrzanowski, budowniczy Guberni Kaliskiej, nazwał dzieło „bohomazem” choć z kolei przeciw ich usunięciu protestował Adam Chodyński. Freski jednak zniknęły i dopiero  wspomniany wielki remont z 1893 r. sprawił, że na sklepieniu kopuły ponownie zagościły starotestamentowe sceny.

1893 – powiększono gmach kaliskiego więzienia (był za ciasny dla blisko dwusetki więźniów?), a także wybudowano trzypiętrowy dom dla służby więziennej. Kilka lat później z inicjatywy naczelnika Jarosława Dobrzyńskiego nadbudowano mur więzienny, splantowano też pastwiska na zboczu w stronę Bernardynki a wzdłuż doprowadzającej do obiektu wysadzanej dwoma rzędami topól włoskich alei zorganizowano tarasy. 

1893 – i trochę demografii: Kalisz liczył 23.011 mieszkańców w tym 10.621 mężczyzn oraz 12.390 kobiet. Ciekawe jak dokonano tak dokładnych wyliczeń.