Kalendarium kaliskie

Przed laty w Kaliszu działo się...

1844.08.09 – ukazem carskim zniesiono gubernię kaliską. Kalisz spadł do rzędu miast powiatowych. W grudniu tego roku przeniesiono do Warszawy biura i archiwum. Nasze miasto stolicą guberni – już w nieco innym kształcie – stało się ponownie w 1867 r. I w pierwszej i w drugiej „odsłonie” było najdalej na zachód położoną gubernią Królestwa Polskiego, jej zachodnią granicę stanowiła granica polsko-pruska.

1854.08.05 (pada też data 19.08) – mimo przeprowadzonych dziesięć lat wcześniej prac regulacyjnych na Prośnie i jej kanałach nasze miasto znów nawiedziła wielka powódź. W fazie kulminacji woda podniosła się na wysokość ponad 300 cm. (…) woda przerwała wały, szerokim strumieniem wlewając się do parku, który kompletnie zdewastowała. W Alei zalała Trybunał i sąsiednie domy, uniosła ze sobą drewniane łazienki przed teatrem. Ucierpiało siedem (czyli wówczas wszystkie, poza Kamiennym), mostów (…) Woda zniszczyła niemal całe Piskorzewie, część Wrocławskiego i Warszawskiego Przedmieścia, podmyte były gmachy publiczne: Trybunał, wewnątrz którego pływano łódką i pałac Komisji Wojewódzkiej na placu św. Józefa. Zniknęły całe odcinki wałów przeciwpowodziowych, zwaliło się kilka podmytych domów, zniszczona została garbarnia Kleista, zniesiona zupełnie rogatka Rypinkowska. (…) Ucierpiało 590 posesji, a straty oceniono na kilkadziesiąt tysięcy rubli. Zalane były też nasze podziemia: „Pod klasztor OO. Franciszkanów istniejące sklepy, piwnice i podziemia zalała woda, która przedostała się tam starożytnym korytarzem, sklepionym, wychodzącym spod refektarza klasztornego poza koryto Prosny w kierunku Rypinka i Starego Miasta. Gwardjan konwentu, O. Erazm Niedzielski, zapuściwszy się nieopatrznie w podziemia, w celu przekonania się o stanie wody (legenda mówi o próbach ratowania zgromadzonych tam „oszczędności” gwardiana, został przez cofające się fale w wymieniony korytarz porwany, gdzie też śmierć i mogiłę znalazł. Woda opadła dopiero 2 września. 

1904.08.05 – urodziła się w Kaliszu Janina Broniewska z domu Kunig, działaczka komunistyczna, pedagog i publicystka. Już w okresie międzywojennym związana z ruchem komunistycznym. Była redaktorem „Płomyka” i autorką powieści dla dzieci i młodzieży. W czasie wojny i tuż po jej zakończeniu redaktor naczelna „Polski Zbrojnej”. Po wojnie jedna z prominentnych postaci Związku Literatów Polskich, w którym pełniła funkcję sekretarza POP PZPR. Była propagatorką socrealizmu, mającą wielki wpływ na życie kulturalne ówczesnej Polski. W 1926 poślubiła w Kaliszu Władysława Broniewskiego (dwie dekady później rozwiedli się), z którym miała córkę Joannę zwaną „Anką”. Po samobójczej śmierci Anki, spowodowanej prawdopodobnie szokiem po wykryciu romansu matki (czyli Janiny) z narzeczonym Anki, Broniewski napisał piękne, przepełnione bólem wiersze. Janina Broniewska zmarła w lutym 1981 r.

1904.08.06 – urodził się Michał Dobriak, artysta plastyk. Do szkół uczęszczał w Kaliszu (m.in. w stanicy ukraińskiej), Moskwie i Warszawie. W latach 1926-27 odbył służbę wojskową w 29. Pułku Strzelców Kaniowskich. Następnie studiował na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu w Wilnie. Po ukończeniu studiów powrócił do Kalisza. Po wojnie pracował m.in. jako nauczyciel rysunku w Ognisku Kultury Artystycznej, kreślarz na wykopaliskach archeologicznych w okolicach Kalisza oraz malarz tkanin w Spółdzielni Ludowo-Artystycznej. Malował głównie Kalisz, jego mieszkańców, architekturę i pejzaże. Zmarł w maju 2001 r., pochowany jest na kaliskim cmentarzu ewangelickim.

1914.08.07 – w wyniku barbarzyńskich działań Niemców do tego dnia Kalisz opuściło 10 tys. osób ale exodus ludności trwał nadal. Bo oto w wyniku paniki wywołanej na Głównym Rynku doszło do bezładnej strzelaniny. Po tym zajściu rozpoczęto ponowne ostrzeliwanie miasta. Oddziały saskie dowodzone przez pułkownika Hoffmana dokonały ostrzału artyleryjskiego Kalisza i rozpoczęły blisko dwutygodniowe planowe palenie miasta oraz eksterminację ludności cywilnej. W dniu tym spłonął między innymi ratusz kaliski. Zginęło około 100 osób cywilnych. Dwa dni później wkroczyły oddziały piechoty i rozpoczęły systematyczne podpalanie i burzenie. Rozstrzelano również kilku zakładników. 

1944.08.05 – w powstaniu warszawskim zginął – urodzony w 1908 r. w Łodzi – Jerzy Wronowski, artysta malarz. Od 1920 r. mieszkał w Kaliszu, gdzie uczęszczał do Szkoły Handlowej. Następnie studiował na Wydziale Malarstwa Dekoracyjnego w Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Poznaniu. W 1932 powrócił do Kalisza i do wybuchu II wojny światowej pracował, jako nauczyciel w Gimnazjum Kupieckim. Z lat 1933-34 przetrwało kilka obrazów poświęconych Kaliszowi m.in. Domy na Tyńcu, Kościół Garnizonowy od strony parku, Park-Kogutek.