Najpiękniejszy salon miasta

Wokół kaliskiego ratusza

O ile sercem miasta jest ratusz, tak sercem ratusza w każdym starym i szanującym się mieście jest sala posiedzeń rady miejskiej. To tutaj zapadały i zapadają najważniejsze uchwały dotyczące życia jego mieszkańców, tutaj przyjmuje się ważnych gości, tutaj organizowane są szczególne jubileusze, konferencje i inne spotkania o prestiżowym charakterze. Jaka jest sala recepcyjna naszego ratusza i co mówi o aspiracjach kaliszan?

Określenie „recepcyjna” pochodzi od łacińskiego terminu „recepto”, oznaczającego przyjmowanie. W nazwie głównej sali ratusza zakodowano już więc jej podstawową funkcję związaną z reprezentacją. Architektura i wyposażenie powinny oddawać ten charakter. Obecny budynek ratusza, trzeci z kolei (niektórzy twierdzą, że czwarty), oddano do użytku 2 stycznia 1925 r., ale gmach wówczas pozostawał niewykończony. Pustką surowych ścian straszyła przede wszystkim sala posiedzeń rady miejskiej, toteż ogłoszono konkurs na aranżację jej wnętrza. Zwyciężył projekt Władysława Zielińskiego z Warszawy. Dlaczego zdecydowano się na realizację tej propozycji? Podpowiedzi widać gołym okiem. Marmurowe parapety, bogate sztukaterie i boazerie, zdobienia powtarzające klasyczne wzory, dwa przepyszne żyrandole jednoznacznie nawiązujące do wnętrz pałacowych – to musiało się podobać i robi wrażenie do dzisiaj. Projektant sali zaproponował ponadto, aby na cokolikach obiegających gzyms belkowania umieścić popiersia znakomitych kaliszan (il. 2 – puste cokoliki widać na zdj. dolnym po prawej, pod oknem). Polityka jest sztuką trudną i odpowiedzialną, toteż ojcowie miasta powinni szukać wzorów do naśladowania. Przygotowane miejsca dla patronów nadal jednak pozostają puste. Warto też zwrócić uwagę na wielokrotnie powtarzany motyw gałązki laurowej. To symbol chwały i sławy. Pojawiający się w zdobieniach akant, kimation, palmetki i jońskie kapitele pilastrów wzmacniają efekt quasi-sakralnego wnętrza, miejsca „uświęconego”, w którym przedstawiciele miasta mają dokonywać najlepszych wyborów (il. 1 – detale zdobień i il. 2). Sala w tej redakcji z pewnością spełnia podstawowe kryterium: jest reprezentacyjna. Zwyczajowo w takich przestrzeniach umieszczano także portrety zasłużonych prezydentów miasta. Czy takie wisiały w Kaliszu – trudno stwierdzić, ale z pewnością brakuje ich tam w chwili obecnej. Nie brakuje natomiast godła państwa i samorządu (il. 3). Niestety, forma ich wykonania pozostawia wiele do życzenia. Po przewrocie majowym obowiązkowe stały się portrety Piłsudskiego i prezydenta Mościckiego, tak jak wcześniej cara (il. 4), a później Lenina i Stalina.

Zwyczaje
Ostateczne nowe wnętrze oddano do użytku w 1927 r., co raczej nieprzypadkowo zbiegło się z wizytą marszałka J. Piłsudskiego. Już rok później niejaki Koraszewski, współwłaściciel fabryki Wyrobów Drzewnych w Poznaniu zauważył, że dębowy parkiet w sali recepcyjnej jest bardzo zniszczony „przez nieodpowiednie obchodzenie się, zwłaszcza przez zachowanie przebywającej tam publiczności.” Na obrady mógł wejść ten, kto okazał się specjalnym biletem. Po jednym zaproszeniu dysponował każdy z rajców (jawny lobbing!). Przy prowadzącym leżał dzwonek służący do uciszania niesfornych dyskutantów. Podczas obrad można było palić papierosy. Sala musiała więc tonąć w dymie, a można założyć, że również niedopałki rzucane na parkiet nie należały do rzadkości. Tym bardziej że oprócz uroczystych posiedzeń odbywały się tutaj bale i rauty (il. 2 – Bal w ratuszu). Wzbudzały one jednak kontrowersje, skoro już w 1931 r. pojawiła się uchwała „przeciw udzielaniu sali recepcyjnej na zabawy”. Zakaz nic nie dał. Ratuszowe bale, gromadzące śmietankę towarzyską Kalisza i okolic, organizowano jeszcze wielokrotnie. Trudno się więc dziwić, że trzeba było szybko myśleć o nowej podłodze.

Anna Tabaka, Maciej Błachowicz