Piętnastka na piątkę

Michalina Ostrzeńska słynęła z wielkiej zdolności w obrocie towarem. Ale dla znawców Nocy i Dni nie będzie zaskoczeniem przypomnienie o innej cesze bratowej Pani Niechcic. Zrobić coś z niczego – jak mawiała z nutą zazdrości Pani Barbara – to wyjątkowy dar. Analogie w warsztacie historyka to rzecz na porządku dziennym. Dzisiaj zapożyczenie z dzieła Marii Dąbrowskiej i użycie go do skomentowania finału prac przy ulicy Łaziennej 15. Jest pięknie, z talentem i pomysłem godnym podkreślenia. 

Zaskakujące, jaki potencjał tkwi w ulicy Łaziennej. Przykurzona mocno tożsamość ulicy „w park”, zasługuje na dogłębne studia i pełniejsze zobrazowanie, na co miejsca w tym felietonie brak. Garścią podstawowych faktów jednak nie mogę nie zacząć. Łazienna została wytyczona wraz z powstaniem Kalisza, tj. w drugiej połowie XIII w. Należy ona do najstarszych ulic lokacyjnego Kalisza i co ważne, od chwili powstania aż do dnia dzisiejszego nosi tę samą nazwę, mocno zakorzenioną w świadomości kaliszan. Liczy prawie 250 m długości i jest swoistym łącznikiem między sercem miasta – Rynkiem Głównym a zielonymi płucami miasta – Parkiem Miejskim. Po założeniu  tegoż publicznego zieleńca w 1798 roku i rozebraniu na przełomie XVIII i XIX w. muru obronnego (który przecinał Łazienną na wysokości wejścia co Centrum Kultury i Sztuki), przedłużono ją aż do terenów parkowych, czyli do stanu obecnego. Około 1830 r. na jej końcu zbudowano neogotycką bramę z kutą żelazną kratą, która aż do jej rozebrania w 1941 r. stanowiła główną bramę wejściową do parku. To gratka dla sympatyków lokalnej historii i zachęcająca platforma informacji dla wszystkich którzy znają Kalisz na poziomie znacznie ponad podstawowym. Łazienna to historia 23 Pułku Strzelców Kaniowskich, pierwszych cebulastych kopuł rodem z Moskwy przetransferowanych przez carat nad Prosnę, to wryta w tutejsze mury historia Korpusu Kadetów czy bijących tutaj od kilkudziesięciu lat kaganków kultury i oświaty.

Zróżnicowanie architektoniczne stoi u podstaw atrakcyjności tej ulicy. Są tutaj obiekty z XVIII, XIX, XX i XXI wieku. Prym starszości należy oddać reliktom murów kazimierzowskich z XIII/XIV wieku na podwórzu numeru 13. Ostatnim budowlanym akcentem było wybudowanie parkingu podziemnego przed ponad 10 laty. Tymczasem zupełnie niedawno, w osobliwej ciszy, bez pośpiechu przeprowadzono remont numeru 15. Kamienica jakich w Kaliszu sporo. Katalogowe lata 20-te nad Prosną – neoklasycyzm w sposób charakterystyczny zmodernizowany. Z przeciętności uczyniono niezwykłość.

Wypisz, wymaluj

Po półrocznej nieobecności w centrum, odwiedziłem Kalisz. Miasto przechodzi faktyczną transformację. Kalumnie rzucane pod adresem włodarzy za rozkopane ulice i chodniki z trudem  przemawiają do mnie. Żeby mieć lepiej, trzeba prędzej uzbroić się w cierpliwość. Wiem – przedłużające się roboty drogowe potrafią doprowadzić do szewskiej pasji. Współczuję. Czekam na efekty z niekrytą ciekawością. Wstąpiłem na Łazienną, bo choć neogotyckiej kutej bramy do parku nie ma już 80 lat, to jednak miano bramy ulica ta zachowała. Tuż przed zieloną kurtyną najstarszego publicznego zieleńca w Polsce, czekała niespodzianka. 

Piętnastki, jakiej pamiętałem przed rokiem nie było. W nie trój, a czterokondygnacyjny budynek nowy właściciel tchnął drugie życie. Z szacunkiem i pietyzmem jak przystało na obiekt zabytkowy. Zmieniło się doprawdy dużo, w sferach w których przy restauracji obiektów wpisanych do rejestru zabytków lub ujętych w gminnej ewidencji zabytków należy postępować z ostrożnością. Poczynając od pięter. Kamienica zyskała mansardę. Klimatyczne poddasza zyskują coraz szersze grono sympatyków. Obecnie aranżacja tych przestrzeni pod dachem nie stanowi wyzwania lecz przyjemność w organizowaniu tam miejsca do życia. To trend z dużych miast, gdzie każda przestrzeń nieruchomości zasługuje na godną aranżację. Zgoda na nadbudowę kamienicy w tej postaci, zdaje mi się, była poprzedzona rzetelnym rozpoznaniem architektonicznym okolicy, zwłaszcza pierzei którą budynek współtworzy. Poza jednym wyjątkiem południowa pierzeja Łaziennej posiada 4 kondygnacje. Z punktu widzenia ochrony konserwatorskiej nie było więc przeciwskazań do wydania pozwolenia na wzrost piętnastki. Jakie były inne uzasadnienia, zapewne obszerniej w temacie wypowiedziałaby się kaliska delegatura Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Odważny krok, trafiony w 10-tkę!
Mansarda odziana w czerwoną karpiówkę – z szacunku do tradycji budowlanych centrum Kalisza, to dobry, jeden z wielu akcentów tej transformacji. Kolejnym jest odświeżona elewacja, choć to za małe słowo aby rzetelnie oddać charakter poczynionych prac. Mocno zwichrowany przez upływ lat i doraźne małe profesjonalne remonty, detal architektoniczny w elewacjach, należycie naprawiono i wyeksponowano. A ponieważ to detal bardzo dyskretny, ktoś inny dodać mógłby – wysublimowany, postąpiono z nim z wielką estymą. Nabrał właściwych proporcji, plastyki i geometrii. W sylwetce tego zmodernizowanego historyzmu, przeoczyć bardzo trudno jest również nową stolarkę okienną i drzwiową. Nie przesadzę chyba, jeśli napiszę, że już dawno w naszym mieście nie wprawiono tak pieczołowicie naśladujących historyczną, nowej stolarkę. To poziom prac którego nie powstydziłyby się obiekty indywidualnie wpisane do rejestru. Wielkie brawa za to. Charakter tych prac pokazuje, że w odbiorze wizualnym kamienicy, detal architektoniczny nawet tak filigranowy jak podziały i dekory w stolarce stanowi wielką wartość i dowodzi kunsztu całościowego podejścia do obiektu zabytkowego. Przykład ten może być z powodzeniem brany za wzór dla wszystkich zabytkowych poprzez ujęcie w gminnej ewidencji zabytków – nieruchomości na terenie Kalisza.

Za co jeszcze odznaka „wzorowy remont”? Pula powodów jest dość obszerna. Subtelny styl liczącego sobie 100 lat budynku, będący efektem poszukiwań w narodowej architekturze nowych trendów, czego finałem jest nowoczesny neoklasycyzm, otrzymał poprawną kolorystykę. Co to znaczy w rozwinięciu? Gry cieni przy Łaziennej 15, nie zakłócają kontrasty kolorystyczne. Odróżnienie lica ścian i detalu jedynie subtelną różnicą w odcieniu koloru, sprawia w pierwszym kontakcie wrażenie wysublimowanej wielkomiejskości. W podobnym tonie zresztą opowiada o kamienicy inwestor – Spółka Libre Group. – Liczymy, że elewacja w klasycznym, miejskim, eleganckim stylu spodoba się wszystkim, dla których mieszkanie to nie tylko mury i metraż. Którzy pragną mieszkać w pięknej kamienicy z historią w tle. Historycznie uzasadniona jasna kolorystyka kamienicy, dobrze komponuje się z zielenią znajdującego się po sąsiedzku parku. Udało się uniknąć wielokrotnie popełnianych błędów w Kaliszu – naiwnych prób dodawania dodatkowych kolorów do partii gzymsu, czy całego parteru. Róże, i niebieskości lepiej jak zostawimy w bukietach. Będę wdzięczny za wytłumaczenie pochodzenia koloru różowego w partii cokołu, bądź co bądź ciekawego pod względem architektonicznym budynku dawnej fabryki Nagórskich przy Nowym Świecie 13. Bez historycznego uzasadnienia, są to wybory infantylne.

W opozycji do nich, stoi propozycja muralu na kamienicy. Warsztat pracy – moim subiektywnym zdaniem na najwyższym poziomie w Kaliszu. Równać się z nim może mural orkiestrantów przy Technikum Budowy Fortepianów, ale na pewno nie mural z władcami Polski związanymi z Kaliszem, przy Stawiszyńskiej. Przeskalowany na ścianę „piętnastki” obraz Jacka Malczewskiego „Dzieje Piosenki – Portret Adama Asnyka”, to ukłon w stronę historii grodu nad Prosną. (…) Zdecydowaliśmy się na mural i portret Adama Asnyka by choć małym gestem podziękować dla Kalisza za możliwość realizowania inwestycji w tym mieście – tłumaczy Adrian Kosmaczewski ze strony inwestora. Trzeba przyznać, że dzieło o powierzchni 160 metrów kw., koncentruje wzrok wielu spacerowiczów. Unikatowy styl Malczewskiego, z charakterystycznym silnym nasyceniem barw i trudnymi warsztatowo przejściami tonalnymi, jest wielkim (dosłownie i w przenośni) taktem dopełniającym remont. Więcej kolorowych ludzi, nie kamienic. 
Mateusz Halak