Podczas pandemii więcej osób i częściej sięgało po książkę – Raport o Stanie Czytelnictwa Polaków, a także w Kaliszu i powiecie kaliskim

Tak wynika z Raportu o Stanie Czytelnictwa, który sporządziła Biblioteka Narodowa. Jednak nie ma się czym cieszyć. Od lat Polaków charakteryzuje bardzo niski poziom czytelnictwa. W 2020 roku aż 42 proc. przeczytało zalewie jedną książkę bądź tylko jej fragment. Więcej czytali mieszkańcy miast, kobiety oraz osoby z wyższym wykształceniem. Czytelnicy najchętniej sięgali po kryminały, powieści sensacyjne i romanse. Najpopularniejszymi autorami byli Remigiusz Mróz, Olga Tokarczuk, dwa kolejne miejsca zajęli Stephen King i Harlan Coben. W wielu przypadkach raportowi ogólnopolskiemu przeczą dane charakteryzujące czytelnictwo mieszkańców Kalisza i powiatu kaliskiego. Np. liczba wypożyczeń książek w bibliotekach gminnych była o blisko 100 proc. wyższa niż w kaliskiej bibliotece wraz z filiami.

  Przypadający w sobotę 7 maja br. Dzień Bibliotekarza i Bibliotek to przyczynek by przybliżyć informacje o czytelnictwie w naszym kraju, mieście i powiecie. Oto wybrane dane z Raportu Biblioteki Głównej za 2020 rok:

 - w ubiegłym roku aż 42 proc. przeczytało zaledwie jedną książkę lub jej fragment. Oznacza to niewielki wzrost czytelnictwa w porównaniu do 2019 roku. Po raz ostatni taki wynik odnotowano sześć lat temu;

 - od lat po książki częściej sięgają kobiety (51 proc.) niż mężczyźni (33 proc.);

- kobiety czytają też najintensywniej. Około 15 proc. z nich przeczytało co najmniej 7 książek;

- więcej czytają ludzie młodzi ( 76 proc. w grupie wiekowej 15 – 18 lat), wiąże się to z pobieraniem nauki; Najmniej czytelników było wśród osób najstarszych, powyżej 60 lat ( 33 proc. i pow. 70 lat ( 22 proc.);

-  czytanie książek częściej deklarowali mieszkańcy miast (55 proc.), a najmniej wsi (37 proc.) i miast do 20 tys. mieszkańców (38 proc.);

-31 proc. Polaków nie miało żadnej książki w domu, ewentualnie były to wyłącznie szkolne podręczniki;

- książki w postaci elektronicznej czytało zaledwie 5 proc. ankietowanych;

- papierowe książki do czytania najczęściej Polacy kupowali, w dalszej kolejności: pożyczali, otrzymywali jako prezenty, korzystali z bibliotek;

- literatura: kryminalna, sensacyjna, thriller, obyczajowa, romanse, biografie, wspomnienia i historia XX wieku to typy najczęściej czytanych książek;

- Remigiusz Mróz, Olga Tokarczuk, Stephen King i Harlan Coben, to najpopularniejsi autorzy. Za nimi w kolejności byli: Adam Mickiewicz, Henryk Sienkiewicz i Andrzej Sapkowski.  

                                   Czytelnictwo w Kaliszu i powiecie kaliskim

   W Kaliszu, mieście liczącym w ubiegłym roku blisko 100 tys. mieszkańców  działa Miejska Biblioteka Publiczna z 10 filiami, a także Książnica Pedagogiczna i Biblioteka Akademii Kaliskiej. Dokonywana analiza dotyczy wyłącznie bibliotek publicznych. Analiza dotyczy wyłącznie bibliotek publicznych Natomiast w powiecie kaliskim zamieszkałym przez około 83 tys. osób funkcjonuje 27 placówek bibliotecznych w tym 12 bibliotek i 16 filii. - W powiatowych placówkach pracują 33 osoby Najliczniejszy zespół jest w bibliotece w Opatówku ( 7 osób) i Żelazkowie (5 osób). W pozostałych personel merytoryczny liczy dwie lub trzy osoby. Wyższym wykształceniem bibliotekarskim legitymuje się 21 osób, średnim bibliotekarskim 8 osób, pozostałe nie posiadają  wykształcenia bibliotekarskiego – mówiła Małgorzata Matysiak, dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej im. Braci Gillerów w Opatówku. W placówkach kaliskich zatrudnionych jest 34 bibliotekarzy, z których 21 ma wykształcenie bibliotekarskie,  5 średnie bibliotekarskie. Łącznie w palcówkach miasta i powiatu zatrudnionych jest 67 bibliotekarzy.

                                                          Czytelnicy

   W 2020 roku  liczba czytelników placówek bibliotecznych w Kaliszu wynosiła niecałe 10 proc. ogólnej populacji mieszkańców miasta. W porównaniu z łącznymi danymi bibliotek powiatu kaliskiego była o 2,3 proc. wyższa. Podobna reguła dotyczy liczby odwiedzin w placówkach bibliotecznych. W wiejskich odwiedzin było o blisko 18,5 tys. większa (79111) niż w kaliskich (60623).

                                                       Wypożyczenia

    W placówkach kaliskich liczba ta wynosiła 100 730 gdy w powiatowych 192 988. Oznacza to, że w powiecie liczba wypożyczeń była większa o ponad 90 proc. Jeszcze mniej korzystnie wygląda wskaźnik wypożyczeń w przeliczeniu na 100 mieszkańców. W Kaliszu wyniósł on blisko 101 a w powiecie przeszło 232. Biblioteki w Opatówku, Żelazkowie i Blizanowie stanowiły czołówkę w liczbie wypożyczeń.

                                        Wypożyczenia zbiorów innych

   Placówki kaliskie wiodły zdecydowany prym w wypożyczeniu i udostępnianiu zbiorów specjalnych (1106), w tym audiobooków ( 953), gdy biblioteki wiejskie zaledwie 76 ( Koźminek). Małym zainteresowaniem cieszyły się  z licencjonowane zbiory elektroniczne, do których cześć bibliotek opłaciła dostęp ( Legimi, IBUK). W powiecie udostępniło tą formę 6 bibliotek (Blizanów, Żelazków, Ceków - Kolonia, Opatówek, Koźminek) i 2 w Kaliszu.

                                                       Księgozbiór

   W 2020 roku księgozbiór bibliotek powiatu kaliskiego liczył blisko 364 tys. pozycji, czyli o blisko 62 tys. więcej niż księgozbiór kaliskich placówek. Największy księgozbiór w powiecie posiadała biblioteka w Żelazkowie (57267), w dalszej kolejności placówki w: Blizanowie (43206), Opatówku (42227)  i Koźminku (34266). Natomiast kaliskie miały blisko siedmiokrotnie liczebniejsze zbiory specjalne, w tym o około 40 proc. więcej audionbooków. W powiecie kaliskim największą liczbę audiobooków posiadały biblioteki w Koźminku ( 341) i Blizanowie (45).

                                                       Zakup książek

Biblioteki z powiatu zakupiły blisko 14 tys. nowych książek, czyli ponad dwukrotnie więcej niż placówki kaliskie. Bezapelacyjnym liderem w powiecie jest Gminna Biblioteka Publiczna w Blizanowie, która w ubiegłym roku poprzez zakupy powiększyła swój księgozbiór o 2514 książek.  W dalszej kolejności są placówki z: Żelazkowa ( 1497), Opatówka (1404) i Godziesz Wielkich (1402).

   Najważniejszym czynnikiem, który wpłynął na działalność bibliotek była pandemia COVID – 19. Zamknięcie ich na długi okres, ograniczone możliwości wypożyczania książek spowodowały, że placówki musiały zmienić model działania, by nie pozostawić swoich czytelników i użytkowników bez możliwości obcowania z książką.

   – W porównaniu z 2019 rokiem zarejestrowaliśmy o 121 czytelników mniej ale co ciekawe wypożyczeń było więcej ż o ponad 4200. Rekordy wypożyczeń padały przed ogłaszaniem decyzji o zamykaniu bibliotek. Zakupione wcześniej dostępy do platformy Legimi (wypożyczalnia książek elektronicznych) oraz IBUK Libra umożliwiły czytelnikom korzystanie bezpłatnie z ebooków. Biblioteka podobnie jak większość skupiła się na działalności internetowej. W tym czasie wyprodukowaliśmy dziesiątki filmików nawiązujących do ważnych wydarzeń. Np. z okazji Święta Wolnych Książek i Ogólnopolskiego Dnia Głośnego Czytania prezentowano na FB biblioteki fragmenty ulubionych książek, Dnia Misia – o niedźwiadkach, Dnia Książki dla Dzieci – literaturę dziecięcą, podczas Tygodnia Czytania Dzieciom – książeczki o zwierzętach, a także przed świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Na początku września było też Narodowe Czytanie „Balladyny”, a w Tygodniu Biblijnym zamieszczono siedem filmików, na których osoby czytały fragmenty Pisma Świętego – mówiła Paulina Wróblewska, dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Blizanowie.

   Działalność internetowa zdominowała także poczynania MBP w Kaliszu, choć nie tylko. – Prawie trzy miesiące byliśmy zamknięci co wpłynęło na zmniejszenie liczby wypożyczonych książek. Ale przybyła nam liczba e – czytelników. Już w pierwszym miesiącu wypożyczanie e – booków wzrosło ponad dwudziestokrotnie. W ramach działalności internetowej stworzyliśmy kilka prezentacji online o różnej tematyce i formie przekazu. Hitem okazała się gra internetowa. Udane były też działania poza sferą wirtualną. Przykładem jest akcja TOM w DOM, polegająca na dowożeniu rowerem książek dla os o  ograniczonych możliwościach poruszania. Z kolei akcja „Pupile widziane mile” umożliwiła czytelnikom łączenie spaceru z psiakiem z wizytą w bibliotece. Organizowaliśmy również wystawy np. ekspozycję ”Biuro rzeczy Znalezionych”, na której prezentowaliśmy drobiazgi jakie czytelnicy pozostawili w oddawanych książkach – opowiadał Robert Kuciński, dyrektor MBP w Kaliszu.

Grzegorz Pilecki

foto: z zasobów autora MBP w Kaliszu oraz bibliotek z terenu powiatu kaliskiego. Dane o stanie czytelnictwa w Kaliszu i powiecie kaliskim udostępniła GBP w Opatówku.