Przekopią Zawodzie na Milenium Królestwa Polskiego

Zawodzie – miejsce pierwszej lokalizacji wczesnośredniowiecznego Kalisza zostało przebadane archeologicznie w niewielkiej części. Dlatego w połowie tego roku planowana jest kontynuacja prac wykopaliskowych rozpoczętych ponad 65 lat temu przez archeologów z Instytutu Historii Materialnej PAN (dziś Instytut Archeologii i Etnologii PAN)

Na 2025 rok zaplanowane jest rozpoczęcie kolejnego etapu badań archeologicznych dawnego grodu Zawodzie – kolebki wczesnośredniowiecznego Kalisza. Prace mają być prowadzone przez Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej we współpracy z archeologami z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.
Pierwsze prace archeologiczne Zawodzia były prowadzone przez ekipę pod kierunkiem Iwony i Krzysztofa Dąbrowskich w latach 1958 – 65. W tym czasie główny wysiłek zadania przeznaczono na rozpoznanie reliktów romańskiej kolegiaty p.w. Św. Pawła. W tym czasie przebadano również fragmenty wałów grodu oraz w mniejszym stopniu zabudowę wnętrza grodu. 
Później, latach 1983 – 91, wykopaliska na grodzisku, prowadziła grupa kierowana przez Tadeusza Baranowskiego. Badacz zajął się dalszymi pracami wykopaliskowymi na terenie odsłoniętych wcześniej reliktów kolegiaty św. Pawła. W ich wyniku odkryto fundamenty wcześniejszej drewnianej świątyni, która chronologicznie związana była z panowaniem Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Można domniemywać, że był to najstarszy kościół w Południowej Wielkopolsce. Poza tym prof. Baranowski zajął się terenem majdanu grodu, gdzie w najniższych poziomach natrafiono na relikty pogańskiego cmentarzyska. Wykopaliska ujawniły m.in. niezwykle ciekawy kurhan. Pomiędzy kamieniami tego obiektu odnaleziono spalone ludzkie szczątki, ceramikę oraz kawałek drutu z białego metalu, a niedaleko lepione naczynia, datowane na VIII-IX w. z ludzkimi prochami. Na tym terenie, zapewne po przejęciu regionu kaliskiego przez Piastów, powstał gród. Jego największy zasięg przypadał na X-XI w., kiedy całe założenie funkcjonowało wraz z podgrodziem. Na przełomie XII i XIII wieku powierzchnia grodu zmniejszyła się. W wyniku podniesienia się poziomu wód, podgrodzie zostało opuszczone. Kres osadnictwa na grodzie przyniósł najazd krzyżacki z 1331 r., kiedy niemieccy zakonnicy zniszczyli kolegiatę św. Pawła. 
– Ostatnim etapem prac wykopaliskowych na dawnym grodzie Zawodzie były niewielkie badania archeologiczne związane z budową rezerwatu na grodzisku w latach 2006-2007, prowadzone przez Tadeusza Baranowskiego i Edwarda Pudełko – mówi kaliski archeolog, dr Adam Kędzierski i dodaje. 
– Te trzy etapy badań kaliskiego grodziska, prowadzone przez Krzysztofa i Iwonę Dąbrowskich, Tadeusza Baranowskiego oraz Edwarda Pudełko, zostały przedstawione w monografii wydanej w 2022 roku. Myślę, że wielkim pożytkiem dla wiedzy o historii kolebki naszego miasta będzie kontynuacja badań Zawodzia, tym bardziej, że w dużej części poprzez intensywną zabudowę terenów wokół dawnego grodu na Zawodziu, straciliśmy możliwość dokładnego rozpoznania centrum wczesnośredniowiecznego Kalisza. Zakres planowanych prac zależy od środków jakimi będziemy dysponować ale z pewnością na tym badania grodziska się nie zakończą.

Początek kolejnego etapu badań archeologicznych Zawodzia zbiegnie się w czasie z jubileuszem 1000-lecia Królestwa Polskiego, czyli rocznicą koronacji Bolesława Chrobrego. – Kalisz, jako jedno z najważniejszych miast Królestwa, włączył się w obchody Millenium, decyzję w tej sprawie podjęła Rada Miasta na grudniowej sesji. Bardzo dobrze, że te badania się rozpoczną tym bardziej, że pierwszy, drewniany kościół na Zawodziu, pochodził z okresu panowania pierwszego króla Polski. Zatem, jako kaliszanie, mamy powód do dumy, możemy cieszyć się, że mieszkamy w mieście o takiej historii. Badania świetnie wkomponowują się w te uroczystości. Istotne jest aby dbać o historię i tradycję, przekazywać młodzieży dziedzictwo kulturowe bo, jak powiedział Marszałek Józef Piłsudski  „Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości” – dodaje archeolog Leszek Ziąbka. (pp)