Stanisław Małyszko o zabytkach z terenu gminy Żelazków

Stanisław Małyszko, znany etnograf i regionalista, autor licznych publikacji popularnonaukowych i naukowych dotyczących między innymi: dworów, kościołów, przydrożnych krzyży, kapliczek był gościem Biblioteki Publicznej Gminy Żelazków.

  Gość opowiadał przede wszystkim o zabytkach z terenu gminy Żelazków. Wiele ciekawych informacji przekazał zebranym o zabytkowym dworze żelazkowskim. Założenie dworskie w Żelazkowie należy do najciekawszych,  najbardziej przemyślanych planistycznie, bo opiera się na symetrii odmierzanej od osi wschód - zachód. Centralnie położonemu pałacowi towarzyszyły budynki folwarczne, tj  oficyny, spichlerze, stajnia,  domek ogrodnika. Niestety drewniana oficyna już nie istnieje, a murowana obecnie jest remontowana i będzie w niej biblioteka. Prezentowane  zdjęcia, zarówno te z lat 30 -tych jaki te z lat 50 - tych wywołały wśród słuchaczy wiele wzruszeń i wspomnień.  

  Przybliżył również architekturę dworków w: Russowie, Borkowie Starym i  Złotnikach Wielkich.  Opowiedział też o krzyżach i kapliczkach w powiecie kaliskim oraz o drewnianych kościołach w gminie Żelazków w: Borkowie Starym,  Zborowie i  Dębem. Ich dziejom, walorom zabytkowym i architektonicznym autor poświęcił sporo miejsca w najnowszej publikacji „Drewniane Kościoły w powiecie kaliskim i Kaliszu”, które zostały wydane staraniem Stowarzyszenia Nasze Kaliskie.

  Gospodynią spotkania była Emilia Gwóźdź, dyrektor biblioteki w Żelazkowie, a prowadziła je Alicja Łuczak, prezes Stowarzyszenia Nasze Kaliskie. Wśród uczestników wydarzenia obecni byli między innymi: Michał Kraszkiewicz, wójt gminy Żelazków, Aleksandra Klaska, sołtys Żelazkowa, Małgorzata Kałużna, prezes OSP Żelazków, Grażyna Mikołajewska, prezes Stowarzyszenia  „ Senior w Nowym Stylu” w Żelazkowie. 

                                          **********************************************

Notka biograficzna Stanisława Małyszki

Stanisław Małyszko studia ukończył na Wydziale Historycznym, Katedrze Etnologii Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego. Etnograf i dyplomowany archiwista. Od 1984 do 1992 roku pracował w Biurze Badań i Dokumentacji Zabytków w Kaliszu, a następnie w urzędach ochrony zabytków. Wiele lat współpracował z Muzeum Narodowym Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie przy dokumentacji majątków ziemskich, budownictwa folwarcznego i rezydencjonalnego, młynów, wiatraków.

  Autor licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych, kilku tysięcy dokumentacji: cmentarzy, wiatraków, kościołów i ich wyposażenia, kapliczek, figur i krzyży przydrożnych, budownictwa ludowego i folwarcznego z terenu: Wielkopolski, Podlasia, Pomorza, Opolszczyzny, Mazur i Sieradzkiego. Badacz dziejów wsi południowo-wschodniej Wielkopolski. Autor Majątków wielkopolskich: T. III Powiat ostrowski, T. IV Powiat kaliski, współautor (z Łucją Gajdą) T. II Powiat pleszewski, Powiat krotoszyński. Jest także autorem książek: Zabytkowe cmentarze przy Rogatce w Kaliszu, Jedlec na przestrzeni wieków, Z dziejów Krzywosądowa i okolic, Tursko i okolice, Z dziejów Jastrzębnik i sąsiednich wsi, Czerminek, Czechel, Kucharki, Szkudła - zarys dziejów , Przydrożne kapliczki, figury, i krzyże na terenie gminy Blizanów, Na skraju Puszczy Pyzdrskiej. Wsie parafii Lipe na przestrzeni wieków, Przydrożne znaki wiary na terenie gminy Gołuchów, Kuchary, Macew, Popówek dawniej i dziś, W krainie pamięci. Kaliskie cmentarze i miejsca pochówku dawniej i dziś, Drewniane kościoły w powiecie kaliskim i Kaliszu. Napisał także kilkadziesiąt biogramów do II, III i IV tomu Słownika biograficznego południowo-wschodniej Wielkopolski. 

  Otrzymał liczne nagrody m.in. Prezydenta Kalisza za osiągnięcia w dziedzinie ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego w 1995, 2001 i 2021 r., Starosty Pleszewskiego w 1999 r. W 2007 r. został wyróżniony złotą odznaką „Za opiekę nad zabytkami” przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a w 2016 r. nagrodą „Laur Kultury” Starosty Ostrowskiego. Laureat stypendium Marszałka Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury w 2017 r. Uhonorowany w 2018 r. tytułem „Przyjaciel Powiatu Kaliskiego” i „Zasłużony dla Gminy Gołuchów”, a w 2022 r. przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego honorową odznaką „Za zasługi dla Województwa Wielkopolskiego”.

(grz)