Stefan Rydzewski – jeden z największych przedwojennych kaliskich handlowców i społeczników

Luźne kartki i bruliony zapisane ręką Stefana Rydzewskiego a także szereg historycznych już fotografii i dokumentów przez dziesięciolecia przeleżały w szufladach rodzinnego domu położonego przy ulicy Łódzkiej w Kaliszu. Dzięki nim można poznać kawał historii naszego miasta i jak wielką rolę w jego życiu odegrał autor zapisków. 9 listopada o godz. 17:00 w Bibliotece Głównej w Kaliszu (ul. Legionów 66) Monika Sobczak-Waliś wygłosi prelekcję pt. „Od kupca do społecznika – historia Stefana Rydzewskiego

     Zdecydowałem się przed czasem przybliżyć postać kaliskiego kupca i społecznika, zachęcając do spędzenia środowego popołudnia na prelekcji. Znam osobiście Helenę Radziłowicz, wnuczkę S. Rydzewskiego, kaliszankę, wieloletnią byłą dyrektorkę Szkoły Podstawowej w Russowie. Znalem też Krzysztofa, niedawno zmarłego męża Helenki. To właśnie oni  z zachowanych pamiętników, zapisków na luźnych kartkach, dokumentów i fotografii stworzyli usystematyzowane okazałe dzieło: Stefan Rydzewski –  „Moje pół wieku w Kaliszu – wspomnienia”. Byłem tym szczęśliwcem, który był jednym z pierwszych, któremu Helenka i Krzysztof  podarowali swoje 2-tomowe książkowe dzieło,  jeszcze w wersji od A do Z wykonane przez nich przy użyciu komputera i skanera. Szperanie po dziadkowych szufladach możliwe było dopiero po śmierci matki Heleny. A zaczęli odkrywać prawdziwe skarby dotyczące życia rodziny jak i wydarzeń związanych z Kaliszem. Okazało się, że dziadek Stefan był nie tylko uznanym handlowcem i społecznikiem ale też doskonałym i skrupulatnym kronikarzem.

   Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że uczestniczył niemal we wszystkich najważniejszych wydarzeniach jakie miały miejsce w przedwojennym Kaliszu a także w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej.  

  S. Rydzewski urodził się 4 września 1883 roku w miejscowości Brdów ( gmina Lubartów), nad jeziorem o tej samej nazwie. Z zapisów w zachowanej jego książeczce wojskowej, wynika, że miał 176 cm wzrostu, ważył 80 kg, był blondynem o nieboskich oczach, bez znaków szczególnych. 23 listopada 1910 roku ożenił się z Heleną Szuberską z Klonowej ( powiat sieradzki). Mieli dwoje dzieci: syna Ludwika i córkę Krystynę.

                              Do Kalisza przyjechał na krótko a został na stałe

Od polowy 1915 roku S. Rydzewski wraz z rodziną przeprowadził się do Kalisza (zamieszkał przy ulicy Kilińskiego 1). Przyjechał do Kalisza by zgodnie z życzeniem rodziny dokonać sanacji sklepu kolonialnego, który dotychczas prowadził  jego szwagier Ludwik Szuberski. Z zadaniem uporał się skutecznie ale na tym nie poprzestał.  12 lipca 1917 roku do rejestru handlowego została wpisana firma „Stefan Rydzewski, skład win i towarów kolonialnych w Kaliszu”. Sklep mieścił się w budynku przy zbiegu pl. Kilińskiego i ul. Babinej. Najstarsi kaliszanie pamiętają, że w tym budynku w okresie PRL-lu przez klata funkcjonował popularny bar AS, a obecnie mieści się Centrum Organizacji Pozarządowych. Głównym asortymentem, który oferowano w sprzedaży były towary kolonialne, delikatesowe a także spirytualia. Mieszanki herbat sporządzano na miejscu a  kawa była wypalana we własnej palarni. Po zakończeniu działań wojennych S. Rydzewski uzyskał też zgodę na handel bronią i amunicją. Sklep przynosił znaczne zyski. Stąd S. Rydzewskiego stać było  na podejmowanie licznych działań gospodarczych i społecznych na rzecz miasta i jego mieszkańców.

                               W mieście nie działo się nic bez jego zaangażowania

   Pod koniec I wojny światowej jako osoba godna zaufania zainicjował powstanie Straży Obywatelskiej w Kaliszu. W 1925 roku był inicjatorem  wznowienia działalności Bractwa Kurkowego, został wybrany do pierwszego zarządu jako Komendant Strzelniczy. Był też delegatem na zjazd Bractw Kurkowych w Krakowie. Z jego inicjatywy i przy finansowym wsparciu  wybudowano strzelnicę i budynki pomocnicze przy Wale Jagiellońskim. W 1919 roku reprezentował kaliskich kupców na jednym z pierwszych powojennych zebrań Stowarzyszenia Kupców Polskich. Był przewodniczącym Komitetu Budowy Gmachu Gimnazjum Kupieckiego Zgromadzenia Kupców, który zainicjował i doprowadził do wybudowania szkolnego gmachu u zbiegu ulicy Legionów i Handlowej (dzisiaj siedziba Zespołu Szkół Ekonomicznych).

   Po zakończeniu II wojny światowej z polecenia Kuratorium w Poznaniu  był delegatem i opiekunem Gimnazjum i Liceum Kupieckiego. Ponadto w okresie międzywojennym jego nazwisko można znaleźć między innymi wśród aktywnych członków licznych organizacji i stowarzyszeń w tym:  Kaliskiego Towarzystwa Wioślarskiego, Patronatu Opieki nad Więźniami, Powiatowego Komitetu Pomocy Ofiarom Powodzi w Kaliszu, Komitetu Dyskontowego przy Oddziale Banku Polskiego w Kaliszu, Komisji Podatkowej przy Urzędzie Skarbowym w Kaliszu i Komisji Odwoławczej przy Izbie Skarbowej w Łodzi, Rady Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu i Wyższego Urzędu Ubezpieczalni Społecznej w Poznaniu, Zarządu Polskiego Czerwonego Krzyża w Kaliszu.  W maju 1938 roku odznaczony został przez Wojewodę Poznanskiego  Srebrnym Krzyżem Zaslugi.

   W latach 30. ubiegłego wieku wybudował okazałą willę przy ulicy Łódzkiej ( na tyłach obecnej stacji paliw), która w 1990 roku została wpisana do Rejestru Inwentaryzacji Krajoznawczej ówczesnego województwa kaliskiego.

                                  Po wojnie czarne chmury nad prywatnym handlem

   Po wybuchu II wojny światowej został wysiedlony i do jej końca mieszkał w Warszawie. Do Kalisza powrócił w 1945 roku i od razu przystąpił do wznowienia działalności swojego sklepu. W listopadzie 1945 roku do rejestru handlowego wpisano firmę „Hurtownia kolonialno-spożywcza Stefan Rydzewski w Kaliszu”. Handel obejmował hurtową i detaliczną sprzedaż towarów pierwszej potrzeby, kolonialnych, a później sportowych. S. Rydzewski działał też w Zgromadzeniu Kupców Miasta Kalisza i Powiatu Kaliskiego. Zaangażował się też w odzyskanie gmachu i wznowienie działalności Gimnazjum i Liceum Kupieckiego.

   Narastające restrykcje państwa, których celem było ograniczenie prywatnego handlu, spowodowały, że S. Rydzewski zaprzestał działalności gospodarczej.  Niemożność przystosowania się do nowej rzeczywistości zniechęciła go też do aktywności na jakimkolwiek polu.

   Z okazji obchodów 180 – lecia Kalisza ( 1960 rok) jako zasłużony jego obywatel został zaproszony do udziału w okolicznościowej kronice filmowej prezentującej miasto i ludzi z nim związanych. Zmarł w czerwcu 1966 roku i został pochowany na cmentarzu tynieckim.To tylko przysłowiowa garść  informacji z życia i działalności i zasłużonego kaliszanina. Dużo więcej szczegółów będzie można się dowiedzieć  podczas środowej prelekcji.  

Grzegorz Pilecki

Na czołowym zdjęciu rodzina Rydzewskich od lewej: mama Helena, syn Ludwik, córka Krystyna, ojciec Stefan.