Swego czasu działo się. Kalendarium kaliskie

Tydzień 6: 7 – 13 lutego 2022 Wsch. sł. (13 lutego) w Kaliszu.: 7. 08 Zach. sł.: 16.56

1582 – Stanisław Karnkowski  uznał Kalisz „centrum heretyków” a kanonicy kaliscy napisali do Marcina Kromera, że ich kolegiata jest otoczona przez heretyków, a w pobożności nie mało opieszała. Adresata tego listu nie wybrano przypadkowo – biskup warmiński Marcin Kromer był wówczas jednym z przywódców kontrreformacji. No i zadziałało – w efekcie, przy współudziale Karnkowskiego sprowadzono do miasta jezuitów, którzy zdołali nawrócić po kilkanaście znaczniejszych osób rocznie.

1582 – tenże arcybiskup Stanisław Karnkowski rozpoczął przygotowania do budowy Kolegium Jezuickiego a kilka lat później – również kościoła dla jezuitów. W tym celu nabył bursę archidiakona wraz z obszernym pałacem i ogrodem, od rodziny Latalskich kupił przyległy do kurii dom, od miasta przejął rozległy grunt sięgający aż do murów miejskich, a od wikariuszy kolegiackich dom drewniany z placem. Jezuitom oddał też pałac arcybiskupów. Pierwsi dwaj sprowadzeni do Kalisza jezuici, póki co gościnnie, do czasu oddania do użytku nowego kościoła, głosili kazania w kaliskiej kolegiacie.

1592 – świątynia jezuicka była już prawie gotowa a we wspomnianym Kolegium odbyło się pierwsze przedstawienie teatralne. Studenci wystawili sztukę Teodozjusz cesarz. Tamten teatr pełnił funkcję ważnego elementu w jezuickim systemie edukacyjnym – poruszał treści moralno-religijne i historyczne. Przeznaczony był dla wyższych warstw społeczeństwa. Spektakle wystawiano początkowo tylko w jęz. łacińskim, a dopiero od 1609 r. także w polskim. Obszerna sala teatralna obejmowała wysokość sal I i II piętra Kolegium i długość siedmiu okien w elewacji (ok. 25x10m.) ze sceną podwyższoną o 1m. wyposażoną w tzw. telari (umieszczane po bokach obracane „wieże”). Pomiędzy scenami były grywane intermedia o tematyce świeckiej, z których wzięła początek późniejsza farsa. Było to nowatorskie rozwiązanie „reżyserskie” – intermedia grane w Kaliszu uchodzą za jedne z najstarszych w Polsce. I – uwaga, uwaga – jedynie w Polsce i w Austrii wpuszczano wówczas kobiety na widownię. Teatr przy Kolegium przetrwał blisko dwieście lat – do kasacji zakonu w 1773 r. i uznawany był jako jedna z najlepszych jezuickich placówek kulturalnych w Polsce.

1592 – na urząd pisarza ziemskiego kaliskiego powołany został Marcin Żeromski. Pisarz ziemski to urzędnik wchodzący, wraz z sędzią i podsędkiem, w skład sądu ziemskiego. Do obowiązków jego należała troska o księgi ziemskie, zawierające tzw. akty wieczyste, dotyczące spraw majątkowych szlachty. Możemy więc chyba powiedzieć, że był to jeden z pierwszych, znanych z nazwiska, kaliskich notariuszy.

1822.02 – w Kaliszu przebywali emisariusze greckich powstańców, którzy zbierali fundusze na rzecz powstania Greków przeciw muzułmanom i władzy tzw. Wysokiej Porty czyli państwa Osmańskiego, z wolą zbudowania wspólnego, chrześcijańskiego, nowożytnego państwa greckiego. Zebrano 400 dukatów w złocie. Do akcji włączyli się m.in. prezes Kaliskiej Komisji Wojewódzkiej Józef Radoszewski i – co nie dziwi – ekscelencja biskup Andrzej Wołłowicz. To było ostatnie dzieło biskupa – kilkanaście dni później umiera w Kaliszu, pochowany jest w kolegiackiej krypcie pod prezbiterium obok, wspomnianego wyżej, prymasa Karnkowskiego.

1842.02.09 – urodził się Józef Półrolniczak, jeden z ostatnich żyjących w Kaliszu weteranów powstania styczniowego 1863-64 r. Od 1938 r. Honorowy Obywatel Miasta Kalisza. Zmarł w Kaliszu w marcu 1941 r. i z racji okrągłej rocznicy tego faktu o dzielnym powstańcu już w Kalendarium właśnie w marcu ubiegłego roku pisaliśmy. 

1852.02.13 – urodził się Rudolf Otton Fibiger. Był bratem Gustawa Arnolda I. Pracował w innej niż brat branży, choć… przy ulicy Garncarskiej założył odlewnię żelaza, która zresztą z czasem stała się jednym z większych kaliskich zakładów przemysłowych. O tym gentelmanie także pisaliśmy więcej w marcu ubiegłego roku kiedy wspominaliśmy tych trochę mniej znanych Fibigerów.

1952.02.11 – w Warszawie zmarła Stanisława Dobrowolska, aktorka i śpiewaczka operowa (S. Dzirytówna, Doliwa). Urodziła się w Kaliszu w październiku 1869 r. Była córką znanego kaliskiego księgarza i społecznika – Bronisława Szczepankiewicza, początkowo występowała w przedstawieniach amatorskich urządzanych przez Kaliskie Towarzystwo Muzyczne – w którym zresztą papa był członkiem Zarządu. Wyjechała na studia wokalne do Włoch, występowała na scenach Krakowa, Lwowa, oper włoskich no i wreszcie – w operze warszawskiej.