Teorie Hipokratesa nad Prosną

14 lutego za nami. Święto zakochanych z kultury „pop”, jak zwykle zaczerwieniło świat, choć w porównaniu do lat ubiegłych jakby mniej. Wszystko oczywiście przez sławentego już Covid-a. Ale Święty Walenty, wskutek splotu zwyczajów ludowych, folkloru i legend był (coraz mniej jest) uważany za obrońcę przed ciężkimi chorobami, zwłaszcza umysłowymi, nerwowymi i epilepsją. Cóż za paradoks dla nowych wyzawców Świętego Walentego. Dziś o medycynie w Kaliszu gubernialnym i tym międzywojennym.

Pierw Warszawa, dalej Lublin, Lwów, Kalisz...
  W 1800 roku powstało w Warszawie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, w którym działało wielu znanych lekarzy, jak np. Jędrzej Śniadecki, a także urodzony w Lesznie dr med. Arnold Jerzy Chrystyan. W 1805 roku założono w Wilnie Cesarskie Towarzystwo Lekarskie. W 1820 roku utworzono Towarzystwo Lekarskie Warszawskie. Jego pierwszym prezesem został August Wojff, rodem z Leszna, autor licznych prac naukowych. Do Towarzystwa tego należał Tytus Chałubiński (1820-1889), członek honorowy Kaliskiego Towarzystwo Lekarskiego oraz Józef Emilian Peszke (1845-1916), kaliszanin, biograf, bibliograf, językoznawca, bibliotekarz, historyk, poeta i miniaturzysta, był wieloletnim bibliotekarzem Towarzystwa Lekarskiego. W 1866 roku powstało Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, wyłonione z istniejącego od 1815 roku Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. W 1874 roku założono Lubelskie Towarzystwo Lekarskie, a w 1877 Lwowskie Towarzystwo w ramach Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Podobnie było w Poznaniu, gdzie w tym Towarzystwie istniała wpierw Sekcja Lekarska, a później Wydział Lekarski (1856). W mniejszych miastach prowincjonalnych pierwszym był Kamieniec Podolski, gdzie w 1859 roku zawiązano Towarzystwo Lekarzy Podolskich. Drugim był Radom: w 1871 roku założono tu Stowarzyszenie Lekarzy, trzecim Płock: w 1872 roku powstało Towarzystwo Lekarzy Guberni Płockiej, czwartym był Kalisz: w 1877 roku zainaugurowano działalność Towarzystwa Lekarzy Guberni Kaliskiej.

Za zgodą Najjaśniejszego
  W Kaliszu gubernialnym drugiej połowy XIX wieku – mimo nasilonej rusyfikacji – narastało wśród dobrze wykształconych obywateli poczucie polskiej tożsamości narodowej. Lekarze zawsze byli „solą ziemi” i dlatego wśród nich powstawały – jako pierwsze – towarzystwa o silnie tożsamościowych nastrojach. W 1874 roku kaliski lekarz Franciszek Czajczyński (1839-1876) wystąpił z propozycją utworzenia lokalnego towarzystwa lekarskiego, a nawet opracował projekt statutu. Ale dopiero 3 lata później, w 1877 roku, po przebrnięciu carskich barier biurokratycznych odbyło się w Kaliszu, w obecnym gmachu Urzędu Wojewódzkiego zebranie konstytucyjne towarzystwa, które otrzymało oficjalną nazwę „Obščestwo Vraczej Kališskoj Gubernii”. W zebraniu tym uczestniczył ówczesny gubernator Nabokow. Pod protokołem z pierwszego zebrania TLGK widnieją podpisy 10 kaliskich lekarzy: Józefa Cytwica – naczelnego lekarza szpitala św. Trójcy, Feliksa Dreckiego – lekarza wolnopraktykującego, Adama Drozdowskiego – młodszego ordynatora szpitala św. Trójcy, Juliana Grekowicza – lekarza więziennego, Aleksandra Hindemitha – p.o. lekarza powiatowego, Juliana Merkla – pomocnika inspektora lekarskiego i lekarza miejskiego, Kazimierza Mieszczańskiego – lekarza gimnazjalnego, Józefa Rymarkiewicza – naczelnego lekarza szpitala żydowskiego, Waldemara Weissa – p.o. inspektora lekarskiego i Waleriana Wilczewskiego – lekarza wolnopraktykującego. Pierwszym prezesem Towarzystwa wybrano dra Józefa Rymarkiewicza, który piastował trzykrotnie to stanowisko, w latach: 1877-1880, 1882-1884 i 1891-1898. Wiceprezesem został Waldemar Weiss, sekretarzem Adam Drozdowski, skarbnikiem Julian Merkel, a bibliotekarzem Walerian Wilczewski. Roczna składka członkowska wynosiła 4 ruble, a wpisowe 5 rubli. W okresie do I wojny światowej członkami honorowymi Towarzystwa zostało 17 osób, wśród nich takie nazwiska, jak: Adam Adamczewski, Władysław Biegański (1906), Tytus Chałubiński, Józef Grodnicki, Adam Helbich, Maurycy Kelner, Julian Kosiński (1902), Teodor Teofil Matecki, Józef Meyer (Majer), Józef Mianowski, Wilhelm Marceli Nencki, Ludwik Adolf Neugebauer (1881), Franciszek Neugebauer, Józef Stanisławski, Wiktor Szokalski (1879). 

W czasie niespokojnym
W 1914 roku dla wyznawców teorii Hipokratesa w Kaliszu, nastąpił, jak i dla całego miasta, czas zagłady. Okupacja wojenna uniemożliwiła działalność KTL. Po prawie czterech latach, jeszcze w czasie działań wojennych i okupacji niemieckiej, 13 czerwca 1918 roku grono lekarzy reaktywowało Towarzystwo. W zebraniu tym uczestniczyli: Edward Beatus, Bronisław Cegłowski, Alfred Dreszer, Adam Drozdowski, Bronisław Koszutski, Feliks Krzymuski, Stanisław Łukaszewicz, Stanisław Orgelbrand, Stefan Rożnowski, Stanisław Sikorski i Marek Zuckier. Nowym prezesem został Adam Drozdowski, senior lekarzy kaliskich, jedyny jeszcze żyjący z dziesięciu założycieli Towarzystwa w 1877 roku. Oficjalną nazwą Towarzystwa było „Kaliskie Towarzystwo Lekarskie”, co jest widoczne na używanej wówczas pieczęci. 
W 1920 roku odbyła się sesja naukowa na temat panującej jeszcze epidemii grypy zwanej „hiszpanką”. W 1923 w czasie wizyty prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu – Towarzystwo było reprezentowane przez swego delegata dra Antoniego Karbowskiego. Towarzystwo brało czynny udział w ogólnokrajowych obchodach jubileuszowych ku czci Pasteur’a i Marii Skłodowskiej – Curie. W 1938 roku – po włączeniu Kalisza do województwa poznańskiego – zorganizowano w Kaliszu duże zebranie, którego celem było nawiązanie kontaktów naukowych z Wydziałem Lekarskim Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Prof. Adam Starzyński z Poznania wygłosił referat o leczeniu kiły, a dr Stanisław Stojałowski, też z Poznania, referat „O podłożu choroby”. 
Prężnie działające Towarzystwo zwołało w marcu 1939 roku walne zebranie, na którym postanowiono przeznaczyć 25% posiadanej gotówki na zakup obligacji przeznaczonych na rozwój lotnictwa wojskowego. Prezesem KTL został dr Karol Piotrowski. Gdy Niemcy zajęli Kalisz, lekarze rozproszyli się, część z nich zginęła tragicznie. Okupant zniszczył archiwum i bibliotekę Towarzystwa (ok. 2000 tomów). 

Ciąg dalszy nastąpi
Na podstawie „Historia KTL” Kalisz 1998.
Mateusz Halak