Niewiarygodna historia! Po 80 latach, dzięki informacji w „Życiu Kalisza”, odnaleźli rodzinę zaginionego polskiego żołnierza

Informacja o poszukiwaniu rodziny polskiego żołnierza Września zamordowanego 80 lat temu przez Gestapo w Niemczech, zamieszczona na portalu i łamach tygodnika „Życie Kalisza” we wrześniu br. pozwoliła poznać jego wojenne losy i uruchomiła lawinę wręcz nieprawdopodobnych zdarzeń. Nie doszłoby do tego, gdyby nie upór i pasja młodego niemieckiego historyka

„Piszę do Państwa z Sandbostel w Dolnej Saksonii, Niemcy. Pracuję przy Miejscu Pamięci Obóz Sandbostel, które upamiętnia obóz jeniecki z czasów II wojny światowej. Zajmuję się głównie historią polskich jeńców wojennych i dlatego zostałem poproszony przez regionalną inicjatywę o pomoc w odnalezieniu rodziny zamordowanego, polskiego jeńca wojennego. Chodzi o Stefana Szablewskiego, urodzonego 11 września 1911 roku w Brudzewie, który w 1939 roku dostał się do niemieckiej niewoli. Po przejściu przez dwa obozy jenieckie musiał pracować w rolnictwie. Został zamordowany przez Gestapo 29 lipca 1941 roku”. 

  Takiej treści prośba dotarła do redakcji „Życia Kalisza” w połowie września. Jej autorem jest Jan Dorhmann, młody niemiecki historyk z polskimi korzeniami, zainteresowany odnalezieniem rodziny żołnierza. Dla pełniejszej identyfikacji zamordowanego Polaka notatka zawierała również dane dotyczące jego rodziny – żony oraz rodziców, które jak się okazało odnalazł w Archiwum Państwowym w Kaliszu pan Janusz Lipicki, członek grupy „Genealogia wielkopolska” na Facebooku.

  – Informację o poszukiwaniach rodziny Stefana Szablewskiego przyjęliśmy z niedowierzaniem. Ale wszystko się zgadzało – imiona, nazwiska, daty urodzenia, miejsce zamieszkania. Po rozmowie z żyjącą córką Stefana Zdzisławą nie mieliśmy już żadnych wątpliwości, że chodzi o „naszego” Stefana, z którym rodzina straciła kontakt w czasie wojny i pogodziła się z tym, że jego los pozostanie tajemnicą na zawsze. Stało się jednak inaczej i to było niezwykłe – przyznaje Jarosław Fabisiak, mąż wnuczki żony Stefana Szablewskiego.

„Zbrodnia nieczystości rasy” 
  Kontakt z Janem Dorhmannem pozwolił rodzinie poznać wojenne losy Szablewskiego a także, a może przede wszystkim, konsekwencje jego znajomości z pewną młodą Niemką. 
Po kampanii wrześniowej młody, 28-letni Stefan trafił do stalagu, czyli obozu jenieckiego w Fallingbostel a rok  później do Stalagu X B Sandbostel. Stamtąd został przydzielony do rolniczego oddziału roboczego we wsi Elsdorf w Dolnej Saksonii. Jak pisze Jan Dorhmann, Szablewski został prawdopodobnie zwolniony z niewoli ale musiał pozostać w Elsdorfie, jako pracownik przymusowy.  Dwa lata później, 29 lipca 1941 roku został powieszony przez Gestapo w obecności ponad 600 innych polskich przymusowych robotników z tego regionu, którym mord na ich rodaku miał posłużyć jako przykład odstraszający.

  Powodem było zlekceważenie zasad „polityki rasowej’ III Rzeszy, czyli niedopuszczalny dla Untermenscha związek z młodą Niemką – Annemarie Gerken, którego owocem był syn – Wilfried Carsten Gerken. Historię związku Szablewskiego  z Annemarie wyczerpująco opisuje lokalna gazeta Bremervörder Zeitung w artykule z 30 września 2021 r. zatytułowanym „Narodowosocjalistyczny reżim niszczy dwa życia”. Dlaczego dwa? Bo ofiarą zbrodniczej ideologii była również Annemarie Gerken, która, jak podaje gazeta przyznała się do związku ze Stefanem Szablewskim i tego, że był on ojcem jej syna. 
– Czy Annemarie miała świadomość konsekwencji, jakie groziły Niemce za utrzymywanie intymnych stosunków z „osobnikami” niższymi rasowo? – zastanawia się Jarosław Fabisiak i zaznacza.

 – Nazistowskie prawo było bezwzględne nie tylko dla związków o charakterze seksualnym. Niedopuszczalne było nawet mycie się niemieckiej dziewczyny w tej samej umywalce co Polak. Podobnych zakazów było więcej. Jednak Annemarie nie brała na poważnie ostrzeżeń a nawet ostentacyjnie manifestowała swoje opinie na ten temat. Skończyło się to dla niej tragicznie. W lipcu 1941 roku, niecałe trzy miesiące po urodzeniu syna Wilfreda pod zarzutem „stosunku z Polakiem” trafiła do więzienia w Bremie, następnie do obozu w Ravensbruck a potem do obozu zagłady w Oświęcimiu gdzie oficjalnie zmarła na zapalenie płuc w maju 1943 roku.

  Z publikacji niemieckiej gazety dowiadujemy się również, że wychowaniem Wilfreda, owocem związku Gerken z Szablewskim, po jej aresztowaniu, zajęli się dziadkowie dziewczyny a po ich śmierci w 1951 roku chłopak trafił pod opiekę bezdzietnego krewnego w Stanach Zjednoczonych.

  Pikanterii całej historii nadaje fakt, że Stefan Szablewski przed pójściem na front był żonaty z Heleną i był ojcem dwóch córek – Zdzisławy i Marii.

 – Po tym jak poszedł na wojnę, z jego listów, rodzina wiedziała tylko tyle, że trafił do niewoli a następnie został skierowany na roboty przymusowe do miejscowego rolnika. Potem niestety łączność ze Stefanem urwała się  a ostatnia informacja w jego sprawie pochodziła od tegoż rolnika – bauera, który pisał, że Stefan Szablewski został powieszony. Babcia żony wiedziała o tym, że Stefan nawiązał romans z Niemką ale jednocześnie usprawiedliwiała tłumacząc jego przekonaniem, że do Polski już nigdy nie wróci. I tak faktycznie się stało. Rodzina przez 80 lat nie wiedziała, gdzie jest jego grób, o ile w ogóle. Aż do 22 września tego roku, kiedy na łamach „Życia Kalisza” pojawiła się informacja niemieckiego historyka o poszukiwaniu rodziny Szablewskiego – wyjaśnia Jarosław Fabisiak.

  Po nawiązaniu kontaktu z Janem Dohrmanem wydarzenia potoczyły się błyskawicznie. – Okazało się, że w USA żyje wnuk Stefana Szablewskiego – Brian Gerken, czyli syn Wilfreda, który przybył pierwszy raz do Europy na uroczystości „Stolpersteine” – instalacji kamieni pamięci dla Stefana i Annemarie w Iselersheim w Niemczech.  Jest to ogólnoeuropejski projekt artystyczny upamiętniający ofiary nazizmu.

  Ceremonia odbyła się 2 października 2021 roku w obecności przedstawicieli lokalnych władz – Hermana Röttjera, rodziny Annemarie Gerken, konsula RP w Hamburgu Małgorzaty Kacprzyk oraz wielu zainteresowanych osób z regionu.

  - W następnym tygodniu Brian Gerken przyjechał do Polski, gdzie odwiedził obóz zagłady KL Auschwitz, miejsce śmierci jego babci a przy okazji odwiedził również Brudzew, poznał córkę Stefana Szablewskiego Zdzisławę, naszą rodzinę i miejsce urodzenia swego dziadka – dodaje pan Jarosław.

  Były to niesamowite wydarzenia. W tak krótkim czasie historia ta odkryła swoją tajemnice z przed 80 lat, wywołała wiele emocji, przeżyć i nowych pytań. Doprowadziła do spotkania z bardzo ciekawymi, sympatycznymi ludźmi, którzy swoją pasją przyczynili się do odnalezienia grobu Stefana Szablewskiego.

  – Historia ta pokazuje jak ważna jest świadomość, demokracja i człowieczeństwo. Oby czasy takie jak te z okresu III Rzeszy nigdy nie wróciły – puentuje pan Jarosław. (pp)

Na zdjęciach: Jarosław Fabisiak oraz niemieckie uroczystości upamiętniające Stefana Szablewskiego oraz Annemarie Gerken