Egzekucja z majątku wspólnego

 – Kilka miesięcy temu sprzedałem towar jednemu z moich kontrahentów. Mimo nadejścia terminu płatności, klient nie zapłacił. Zasłania się tym, że uległa pogorszeniu jego sytuacja finansowa, że nie ma pieniędzy. Próbowałem ustalić jego majątek, żeby mieć z czego ściągnąć należność, ale okazało się, że nie ma majątku osobistego. Dysponuje jedynie nieruchomością, ale ta wchodzi w skład majątku wspólnego dłużnika oraz jego małżonka. Czy jest taka możliwość, żebym mógł skierować egzekucję do tej nieruchomości? Moim dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, jego żona nie podpisała umowy. Słyszałem, że w takiej sytuacji majątek wspólny jest pod ochroną? Czy to prawda?

   Rzeczywiście, w razie podpisania umowy przez tylko jednego z małżonków, który pozostaje w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, Pana dłużnikiem jest tylko ten  z małżonków, który podpisał umowę. W sytuacji takiej może Pan skierować egzekucję do całego majątku osobistego dłużnika, do jego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskiwanych z innej działalności gospodarczej, jeśli zaś wierzytelność powstała w związku  z prowadzeniem przez dłużnika przedsiębiorstwa, także do przedmiotów majątkowych wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa.  Jeśli chodzi o majątek osobisty dłużnika, to stanowić go będzie wszelkie mienie nabyte przez dłużnika przed zawarciem związku małżeńskiego, co do zasady także uzyskanie w czasie trwania małżeństwa darowizny czy nabycia majątku tytułem spadku. Jeśli chodzi  o wynagrodzenie za pracę lub dochody z tytułu prowadzonego przedsiębiorstwa, może Pan wystąpić  o ich zajęcie, po uzyskaniu tytułu egzekucyjnego przeciwko małżonkowi dłużnika. Stosownie do przepisu art. 787 [1] kodeksu postępowania cywilnego, sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi Pańskiego dłużnika  (z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa), jeśli wykaże Pan dokumentem prywatnym lub urzędowym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała w związku  z prowadzeniem przedsiębiorstwa.  Ponieważ Pański dłużnik zaciągnął zobowiązanie bez zgody swojego małżonka, nie może Pan skierować egzekucji do innego majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską. Dopóki ona trwa, majątek wspólny, a więc i również rzeczona nieruchomość wspólna, wyłączona jest spod egzekucji. Nie może Pan w tej sytuacji również żądać zaspokojenia  z udziału w majątku wspólnym Pana dłużnika, który w razie ustania wspólności majątkowej małżeńskiej przypadnie Pańskiemu dłużnikowi  w majątku wspólnym lub  w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Zakaz taki przewiduje wprost przepis art. 42 k.r.o. Nie oznacza to jednak, że jest Pan w sytuacji bez wyjścia. Jeśli brak jest innej możliwości zaspokojenia roszczeń, może Pan wystąpić do sądu  o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej między Pańskim dłużnikiem a jego małżonkiem. Zgodnie z art. 52 §1a kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeśli uprawdopodobni, że zaspokojenie stwierdzonej tytułem wykonawczym wierzytelności wymaga podziału majątku wspólnego małżonków.  Powyższe oznacza, że możliwe jest zaspokojenie Pańskich roszczeń  z nieruchomości dłużnika, wchodzącej w skład majątku wspólnego jego oraz jego małżonki. Celem jednak podjęcia egzekucji musi Pan najpierw wystąpić do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Warunkiem koniecznym jest wykazanie, że bez ustanowienia rozdzielności nie jest Pan w stanie wyegzekwować przysługującej Panu wierzytelności. Przesłankę tę najlepiej jest uprawdopodobnić, przedstawiając sądowi postanowienie komornika o umorzeniu  z uwagi na bezskuteczność, egzekucji skierowanej wyłącznie w stosunku do majątku osobistego dłużnika. Po uzyskaniu wyroku ustanawiającego rozdzielność majątkową Pański dłużnik uzyska udziały w tym majątku, stanowiące jego odrębną własność. W stosunku do nich może Pan skierować wniosek o egzekucję. 
Adw. Maciej Witkowski