Kaliski prawnik, który fotografuje najsłynniejszych muzyków jazzowych na świecie

– Jazz to taki szczególny gatunek muzyki, który daje fotografowi fantastyczne możliwości ukazywania ekspresji i oddawania szczerych, nieudawanych emocji, jakie towarzyszą muzykom podczas koncertów – wyjaśnia Szymon Ratajczyk, kaliski prawnik, utalentowany fotograf, laureat wielu fotograficznych konkursów z obszaru muzyki, a zwłaszcza jazzu

 Przyznaje, że na fotografię był, w pewnym sensie, „skazany”.
– Fotografia to poniekąd nasza tradycja rodzinna. Towarzyszyła mi od dziecka, ponieważ fotografią amatorsko zajmowali się dziadek ze strony mamy – Tadeusz i ojciec – Wojciech. Od najmłodszych lat oswajałem się ze sprzętem, przypatrywałem technice robienia zdjęć, pracy w ciemni, kompozycji. Potem przyszła era cyfrowa, koszt robienia zdjęć zmalał i w ślad za tym pojawiła się większa pokusa fotograficznego eksperymentowania. Myślę, że właśnie w tym czasie zainteresowanie przerodziło się w pasję. Sądzę, że znaczenie miała również łatwość pracy w technologii cyfrowej. Fotografia analogowa była, zwłaszcza dla dziecka, zdecydowanie bardziej skomplikowana i czasochłonna – ocenia Szymon Ratajczyk. 
Po ukończeniu gimnazjum w jego życiu pojawiło się, jak określa, „świadome” fotografowanie, które szło w parze z coraz większą dostępnością dobrych i tańszych aparatów fotograficznych. Za pieniądze z „osiemnastki” kupił swój wymarzony wtedy prezent – „lustrzankę” Nikona. Tej japońskiej marce pozostaje wierny do dziś. 
– Równolegle rozwijałem swoje pasje muzyczne. Jestem absolwentem kaliskiej Państwowej Szkoły Muzycznej im. Henryka Melcera I stopnia w klasie fortepianu. Wtedy też po raz pierwszy (jako 8-latek) poszedłem z tatą na koncert jazzowy. Myślę, że to właśnie kolejne edycje Międzynarodowego Festiwalu Pianistów Jazzowych, organizowanego przez Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, ukształtowały mój muzyczny gust i rozbudziły miłość do jazzu. Edukację muzyczną kontynuowałem później jeszcze w Ognisku Muzycznym w klasie perkusji prowadzonej przez dra Mirosława Skowrońskiego, wtedy świeżo upieczonego absolwenta Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach na wydziale Jazzu i Muzyki Rozrywkowej. Bardzo podobało mi się jego podejście do zajęć, między innymi możliwość realizowania się nie tylko w muzyce klasycznej, ale i gatunkach rozrywkowych, a zwłaszcza w jazzie. Stąd swą przyszłość muzyczną wiązałem raczej z perkusją niż z fortepianem.

Jednak po ukończeniu „Asnyka” w klasie o profilu humanistycznym Szymon Ratajczyk zdecydował się na studia prawnicze. Wybrał prawo na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, w tym czasie trzeciej w Polsce uczelni w rankingu uczelni prawniczych. – Ale okazało się, że Toruń jest również prężnym ośrodkiem kultury, także studenckiej, z mnóstwem koncertów i festiwali, m.in. z fantastycznym corocznym Koncertem Specjalnym Pamięci Grzegorza Ciechowskiego – lidera toruńskiego zespołu Republika. I właśnie tam pojawiła się możliwość fotografowania koncertów – wspomina.
Przyznaje, że po ukończeniu studiów był moment, kiedy stanął na rozdrożu – prawo czy może jednak fotografia?
– Przez ponad rok pracowałem w dużej kancelarii w Trójmieście. Jednak rzeczywistość okazała się dla młodego prawnika daleka od wyobrażeń o zawodzie prawniczym. Bardzo dużo pracy, wygórowane wymagania i odpowiedzialność, a przy tym niskie wynagrodzenie. Wróciłem do Kalisza z nowym pomysłem na życie – spróbować zająć się wyłącznie fotografią.
Skorzystał z programu aktywizacji dla młodych i za pieniądze z PUP otrzymał dotację na sprzęt i założył profesjonalne studio fotograficzne. 

Trwało to kilka lat, ale z biegiem czasu zaczęła pojawiać się rutyna i zdjęciowa „proza” – fotografowanie imprez okolicznościowych, eventów firmowych, wesel czy robienie portretów, a pasja – jak twierdzi pan Szymon – która przeradza się wyłącznie w zawód, odbiera fotografii magię. – Nie miałem komfortu wykonywania tego, co chciałem naprawdę zatrzymać w kadrze, a że w międzyczasie zaczęły pojawiać się propozycje z branży prawniczej, wróciłem do zawodu. Po epizodzie, jakim była praca w Urzędzie Miejskim w Kaliszu, postanowił podejść do egzaminu na aplikację adwokacką. Z powodzeniem. Od kilku lat jako adwokat prowadzi działalność prawniczą we własnej kancelarii, ale znajduje również czas na pielęgnowanie swojej najważniejszej pasji, czyli fotografii.
– Zdarza mi się fotografować koncerty muzyki klasycznej (np. Oratorium na Boże Narodzenie Fryderyka Stankiewicza, którego mam zaszczyt znać osobiście), fotografuję również koncerty muzyki rockowej, ale w mojej hierarchii zdecydowanie „numer jeden” to jazz. Jazz, który jest niezwykle atrakcyjny dla fotografów. Dla mnie fascynujący był zawsze kontakt z człowiekiem, jego emocje. A w jazzie każdy muzyk może wyrażać, i wyraża, w sposób naturalny swoje emocje, nie ma tu ograniczeń takich jak w innych gatunkach muzyki, np. klasycznej i nie ma też zjawiska kreacji zachowań, jak w przypadku muzyki rockowej czy popowej. Muzycy jazzowi są emocjonalni i jednocześnie naturalni, ich ekspresja jest zawsze autentyczna. Dla koncertów jazzowych charakterystyczna jest także minimalistyczna scenografia – ograniczona w zasadzie do gry świateł, co akurat bardzo mi odpowiada. Lubię czarne kolory na scenie, specyficzne „odcięcie” i staram się to wydobywać w swoich pracach. Ogromna w tym rola realizatorów, którzy potrafią aranżować scenę i muzyka światłem – ocenia fotograf.
 
Po kilku latach, w 2019 r. odważył się na wysłanie swoich prac na konkurs. Była to pierwsza edycja wrocławskiego MK Jazz Foto – konkursu fotograficznego im. Marka Karewicza, na marginesie – fotografika związanego z Kaliszem i kaliskim Międzynarodowym Festiwalem Pianistów Jazzowych. Aż dwa z wysłanych wtedy zdjęć zakwalifikowały się do 33 finałowych prac, które zyskały uznanie jurorów. Były to portrety polskich jazzmanów: kontrabasisty Wojtka Mazolewskiego, zdjęcie wykonane w bardzo trudnych warunkach oświetleniowych podczas koncertu artysty
w Poznaniu, oraz saksofonisty Macieja Obary, występującego na scenie CKiS podczas jednego z kaliskich MFPJ. 
– Niezmiernie mnie cieszy, że moje prace znalazły się w finale tego prestiżowego konkursu również w 2021, 2022, 2023 oraz 2024 roku. W ubiegłym roku udało mi się „wskoczyć na podium” i zdobyć drugą nagrodę MK Jazz Foto 2023 za zdjęcie Kasi Pietrzko, polskiej pianistki i kompozytorki jazzowej. W tym roku powtórzyłem ubiegłoroczny sukces i również zająłem II miejsce za zdjęcie amerykańskiego legendarnego perkusisty Billy’ego Cobhama, wykonane podczas jubileuszowego 50. Festiwalu Pianistów Jazzowych w Kaliszu. Dzięki sukcesom w MK Jazz Foto moje prace cyklicznie pojawiają się na zbiorowych wystawach organizowanych przez kuratora konkursu – Lecha Basela, np. ostatnio na Stadionie Narodowym 
w Warszawie podczas Festiwalu Fotoforma.
 
Od niedawna Szymon Ratajczyk współpracuje także z brytyjskim magazynem „Jazz Journal”, najstarszym anglojęzycznym branżowym pismem traktującym o jazzie.
– Bieżący rok jest dla mnie „fotograficznie” wyjątkowo pracowity. W kwietniu uczestniczyłem jako fotograf w pożegnalnym (jak się później okazało) kaliskim koncercie zmarłego po niespełna miesiącu Jana Ptaszyna Wróblewskiego – najwybitniejszego kaliskiego jazzmana, polskiej legendy tego gatunku. W maju miałem przyjemność fotografować fenomenalny koncert amerykańskiego saksofonisty Billa Evansa w Ostrowie Wielkopolskim. Udało mi się też uzyskać akredytację na Enter Enea Festival w Poznaniu, który wyróżnia to, że jest jednym z nielicznych w Polsce festiwali jazzowych odbywających się w plenerze. Jego dyrektorem artystycznym jest znakomity polski pianista i kompozytor – Leszek Możdżer. Podczas tego wydarzenia spotkało mnie wyróżnienie – fotografowałem premierowy koncert Możdżera i Voo Voo jako oficjalny fotograf zespołu Wojciecha Waglewskiego. Dzięki temu miałem nieograniczone możliwości portretowania artystów i uwieczniania wyjątkowych chwil koncertu. Pod koniec lipca, w trakcie poznańskiej odsłony Męskiego Grania, również towarzyszyłem z aparatem muzykom projektu „Leszek Możdżer & Voo Voo”, którzy na tym cieszącym się dużą popularnością ogólnopolskim cyklu koncertowym zagrali swój drugi koncert po Enter Enea Festivalu – wymienia Szymon Ratajczyk.
– O ile czas mi pozwoli, chciałbym fotografować wszystkie większe festiwale jazzowe w Polsce, a zwłaszcza te, na których nie miałem jeszcze okazji zjawić się z aparatem. Mam nadzieję, że uda mi się w końcu wysłać swoje prace również na konkursy międzynarodowe. Porównując poziom prac zagranicznych fotografów jazzu z tymi, które zostają doceniane w Polsce, np. podczas konkursu im. Marka Karewicza, mam nadzieję, że któryś z moich nowych kadrów wpadnie w oko także zagranicznym jurorom – przyznaje skromnie kaliszanin. 

Piotr Piorun