Na ratunek cmentarzom

Radni z Komisji Kultury chcą, aby Miasto przeprowadziło szczegółową inwentaryzację grobów na cmentarzu ewangelicko-augsburskim na Rogatce. To zaledwie pierwszy krok na drodze do ocalenia tej zabytkowej nekropolii. Kluczem do rozwiązania problemu są jak zwykle pieniądze

Dotyczy to zresztą nie tyl
    ko cmentarza ewangelickiego, ale i prawosławnego. Parafie będące ich właścicielami są dziś nieliczne i niezamożne, przy czym prawie nie ma nowych pochówków. Żadna z nekropolii mniejszości wyznaniowych nie przynosi dochodu lub jest on znikomy. W przypadku cmentarza ewangelickiego mamy do czynienia przeciętnie z jednym pochówkiem na dwa lata. Jednak do stopniowego upadku tych cmentarzy przyczynił się nie tylko brak współwyznawców i co za tym idzie pustki w kasie. – W okresie PRL do naturalnego opuszczenia i zaniedbania przyłączyła się polityka polegająca na tolerancji dla niszczenia wszystkiego co inne. W minionym 50–leciu można było prawie bezkarnie niszczyć nekropolie, traktowane wtedy jako źródło cennych materiałów budowlanych. W ten sposób z cmentarza ewangelickiego wywieziono większość pomników marmurowych. Osoby, które próbowały zgłaszać takie przypadki, same mogły stać się obiektem zainteresowania milicji. Sytuacja zaczęła zmieniać się w latach 80., ale zniszczenia i uszkodzenia stały się nieodwracalne. Można przypuszczać, że w ten sposób zniknęło od 20 do 40 procent pomników, a 60 procent jest trwale uszkodzonych – relacjonuje mgr Maciej Błachowicz, opiekun grupy studentów kierunku ochrona dóbr kultury z kaliskiego wydziału UAM. Z własnej inicjatywy i – jak się to niegdyś mówiło – w czynie społecznym od lat starają się ratować zabytkowe cmentarze wyznaniowe Kalisza, głównie ewangelicki. Na to jednak potrzeba pieniędzy, bo te, które pochodzą z kwest, nie rozwiązują problemu. Adresatem próśb i wniosków w tej sprawie – obok ewentualnie Ministerstwa Kultury – może być tylko Miasto, o ile zgadza się ratować zabytki z własnej kasy (a wiemy, że się zgadza, bo robi to od lat) i o ile poczuwa się do obowiązku ochrony własnej historii i tożsamości. Stąd wziął się pomysł zorganizowania obrad Komisji Kultury właśnie na cmentarzu ewangelickim, czego efektem – wniosek radnych o przeprowadzenie inwentaryzacji. Jako ciekawostkę dodajmy, że na cmentarzu tym spoczywają znani i zasłużeni kaliszanie, m.in. przemysłowcy Repphan, Gaede i Fibiger, działacze AK pochodzenia niemieckiego zamordowani przez hitlerowców pod koniec wojny – Fulde, Dreszer, Wuensche i inni, Wojciech Greffen, powstaniec kościuszkowski i kawaler orderu Virtuti Militari, rodzice podróżnika Stefana Szolc-Rogozińskiego, Robert Pusch, założyciel straży pożarnej, rodzice Ludwika Neugebauera, światowej sławy ginekologa i inni. – Jeśli nie będziemy działać, najpierw zaczną się zawalać mury cmentarza ewangelickiego, potem przyjdzie czas na cmentarz prawosławny. Oczywiście będzie to proces rozłożony na lata. W końcu jednak po ostatnich pamiątkach wielokulturowego Kalisza ocaleją pocmentarne wzgórza, fotografie, trochę kamiennych nagrobków i żal potomnych, że lista takich nieistniejących już budowli, jak Domek Szwajcarski, Oranżeria czy Straż Pożarna, nie został bynajmniej zamknięta. Niestety, żal ten najczęściej czujemy, gdy jest już za późno – ubolewa M. Błachowicz. (kord)