Odpowiedzialność za długi małżonka

Dla osób pozostających w związku małżeńskim, istotnym zagadnieniem jest odpowiedzialność za długi zaciągnięte przez drugiego małżonka. Często bowiem zdarza się, że pozostający we współwłasności majątkowej małżonek, lekkomyślnie gospodaruje majątkiem wspólnym, bez zgody lub nawet wiedzy drugiego małżonka trwoni majątek wspólny lub zaciąga zobowiązania. Powstaje wówczas pytanie, czy za długi te odpowiedzialny będzie tylko ten małżonek, który dług ów zaciągnął, czy też oboje małżonkowie ponosić będą odpowiedzialność względem wierzyciela małżonka-dłużnika.

Rozdzielność majątkowa lub separacja
Najprostsza sytuacja występuje w przypadku, gdy małżonkowie zawarli umowę, mocą której wyłączyli obowiązywanie w małżeństwie wspólności majątkowej małżeńskiej. W przypadku takim, każdy z małżonków ma wyłącznie majątek osobisty, którym swobodnie może dysponować. W takiej sytuacji za zaciągnięte zobowiązania odpowiadać będzie wyłącznie on sam, swoim majątkiem osobistym. Za długi takie nie ponosi żadnej odpowiedzialności drugi z małżonków. Sytuacja analogiczna występuje w przypadku, w którym między małżonkami orzeczona została separacja. W sferze stosunków majątkowych powoduje ona powstanie rozdzielności majątkowej między małżonkami. Również wówczas za zobowiązania zaciągnięte po orzeczeniu separacji odpowiedzialność ponosić będzie wyłącznie ten z małżonków, który zaciągnął zobowiązanie.

Odpowiedzialność małżonków pozostających we wspólności majątkowej
Dla małżonków pozostających we wspólności majątkowej małżeńskiej sytuacja odpowiedzialności za zobowiązania kształtuje się odmiennie w zależności od okresu, kiedy zobowiązanie zostało zaciągnięte. 20 stycznia 2005 r. weszła w życie nowelizacja przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która zmieniła zasady odpowiedzialności małżonków w przedmiotowym zakresie. W odniesieniu do zobowiązań zaciągniętych przez jednego z małżonków przed tą datą, wierzyciel może domagać się zaspokojenia z majątku osobistego tego małżonka, jak i z majątku wspólnego małżonków. Po zmianie przepisów sytuacja małżonka który nie zaciągnął zobowiązania, uległa znacznemu polepszeniu. Jego odpowiedzialność majątkiem wspólnym uzależniona jest od tego, czy wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego małżonka, czy też zgoda taka nie została udzielona.

Zobowiązania zaciągnięte
za zgodą małżonka
 Jeśli małżonek pozostający we wspólności majątkowej małżeńskiej zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel będzie mógł domagać się zaspokojenia z majątku osobistego tego małżonka, jak i z całego majątku wspólnego małżonków. Majątkiem wspólnym są - co do zasady - wszystkie rzeczy, które małżonkowie nabyli w okresie trwania małżeństwa, w szczególności ich pobrane wynagrodzenia za pracę, a także dochody z innej działalności zarobkowej każdego z nich. Oznacza to, że jeśli doszło do wyrażenia zgody, wówczas współmałżonek może ponieść bezpośrednie konsekwencje prawne dotykające również jego własnej pensji. Na spłatę długu nie będzie mógł zostać zajęty jedynie majątek osobisty współmałżonka dłużnika. Takim majątkiem osobistym są np. oszczędności zgromadzone przez współmałżonka przed ślubem albo otrzymane przez niego darowizny i spadki.

Brak zgody małżonka na zaciągnięcie zobowiązania
 Przy braku zgody małżonka osoby zaciągającej zobowiązanie wierzyciel będzie mógł dochodzić spłaty długu wyłącznie z majątku osobistego tego małżonka, który zobowiązanie to zaciągnął. Uprawnienie to odnosi się również do jego wynagrodzenia za pracę oraz dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej. Chroniony będzie natomiast wówczas majątek wspólny małżonków.
Jednak jeśli wierzyciel dłużnika nie uzyska zaspokojenia z majątku osobistego małżonka-dłużnika, będzie mógł wystąpić o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami. Po wydaniu przez sąd takiego orzeczenia, będzie mógł zaspokoić się ponadto z tych składników majątku wspólnego, który po ustanowieniu rozdzielności przypadły temu z  małżonków, który dług zaciągnął.

Zobowiązania służące zaspokojeniu zwykłych potrzeb rodziny
Odmienna sytuacja odnosi się do zobowiązań zaciąganych przez któregokolwiek z małżonków celem zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny. Pod pojęciem tym rozumieć należy zobowiązania, które odnoszą się do normalnych codziennych potrzeb rodziny, które bezwzględnie muszą być zaspokajane (np. zakupy środków żywnościowych, rachunki za prąd, leczenie itp.). Za zobowiązania te, nawet jeśli zaciągnął je tylko jeden z małżonków, odpowiedzialność małżonków będzie solidarna. Wierzyciel będzie więc mógł domagać się ich zaspokojenia zarówno z majątku wspólnego, jak i z majątku osobistego każdego z małżonków.