Podatniku, kontroluj swego kontrahenta

Podatnicy, prowadząc działalność gospodarczą, starają się przede wszystkim dbać o prawidłowość dokumentowania i rozliczania własnych zobowiązań podatkowych. Okazuje się jednak, że w wielu przypadkach organy podatkowe bezpodstawnie przerzucają na podatników obowiązek weryfikacji również poczynań swoich kontrahentów. Przy braku takiej weryfikacji obciążają podatnika negatywnymi konsekwencjami podatkowymi.

Problem z legalnością
obrotu
Powodem takiego stanu rzeczy jest kwestionowanie przez organy podatkowe legalności obrotu na wcześniejszych fazach obrotu. Jest to szczególnie częste w przypadku handlu paliwem czy np. złomem. Organy podatkowe, dokonując kontroli u kontrahenta podatnika, po stwierdzeniu że dostarczone przez niego towary pochodzą z nielegalnego źródła, odmawiają podatnikowi możliwości odliczenia podatku VAT naliczonego, który wykazany jest w dostarczonych mu przez kontrahenta fakturach. 
Podobnie organy podatkowe kwestionują często realność transakcji dokonywanych przez kontrahenta podatnika. Wskazują, że kontrahent nie mógł w praktyce danych transakcji dokonać, zaś  podatnik powinien był należycie skontrolować swego kontrahenta, zobowiązany jest więc ponieść tego konsekwencje.

Skutki dla podatnika
Konsekwencje takiego stanu rzeczy są dla podatników bardzo dotkliwe. W praktyce oznaczają niemożność odliczenia podatku VAT wykazanego w fakturach zakupowych. Po drugie zaś powodują dotkliwe skutki w sferze podatku dochodowego. Konsekwencją uznania transakcji za fikcyjne będzie bowiem „wyrzucenie” z kosztów uzyskania przychodów kosztów nabycia takich towarów. W praktyce oznacza to określenie zobowiązania podatkowego w bardzo dużej wysokości. Organy podatkowe cofają się bowiem w ramach prowadzonej kontroli aż do 5 lat wstecz, tj. do zobowiązań, które nie uległy jeszcze przedawnieniu. Jednorazowe naliczenie podatku za kilka lat wstecz, bez uwzględnienia kosztów nabycia towarów, oraz faktycznie zapłaconego VAT-u, często oznacza wręcz dla firmy bankructwo. Skutkuje licytacją całego zgromadzonego przez podatnika majątku.

Sądy potwierdzają, że działanie fiskusa nie jest prawidłowe
Nie ulega wątpliwości, że wskazane działania fiskusa nie są prawidłowe. Oznaczają one bowiem bezpodstawne przerzucenie obowiązków organu na podatnika oraz obciążanie go skutkami działań czy zaniechań jego kontrahentów. Stanowisko to potwierdza najnowsze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz rozstrzygnięcia organów międzynarodowych.
Na uwagę zasługuje w szczególności wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w połączonych sprawach C-80/11 i C-142/11. W orzeczeniu tym stwierdzono, że niedopuszczalna jest praktyka, w której organ podatkowy odmawia podatnikowi prawa do odliczenia podatku należnego lub zapłaconego z tytułu świadczonych mu usług z tego powodu, iż wystawca faktur dotyczących owych usług lub jeden z jego usługodawców dopuścił się nieprawidłowości, bez udowodnienia przez organ podatkowy na podstawie obiektywnych przesłanek, iż podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcja, mająca stanowić podstawę prawa do odliczenia, wiązała z przestępstwem popełnionym przez wystawcę faktury lub inny podmiot działający na wcześniejszym etapie obrotu.
Podobne stanowisko wyraża również najnowsze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego. W szczególności należy tu przywołać treść wyroku NSA z dnia 26. 06. 2012 r., sygn. I FSK 1200/11. W myśl wyrażonego w nim stanowiska, organy podatkowe nie mogą w sposób generalny wymagać, by podatnik zamierzający skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT badał, czy wystawca faktury za towary lub usługi, których odliczenie ma dotyczyć, jest podatnikiem, czy dysponuje towarami będącymi przedmiotem transakcji i jest w stanie je dostarczyć, czy wywiązuje się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku VAT. W ocenie Sądu to do organów podatkowych należy dokonywanie niezbędnych kontroli podatników w celu wykrycia nieprawidłowości i naruszeń przepisów prawa w zakresie podatku VAT oraz karanie podatników winnych takich nieprawidłowości lub naruszeń. Obowiązkiem tym nie mogą być więc obciążani podatnicy. Orzeczenia te mają istotne znaczenie i z pewnością wpłyną na wyroki, które będą zapadały w analogicznych sprawach. Z ostrożności, uwzględniając dotychczasową praktykę fiskusa, zalecić jednak należy większą staranność przy doborze kontrahentów oraz kontrolę źródeł pochodzenia dostarczanych przez nich towarów. Warto również zadbać o dodatkowe (poza fakturami) dokumentowanie nabycia towarów. Dobrym pomysłem jest również wystąpienie do organu podatkowego, by uzyskać potwierdzenie, czy kontrahent jest zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT. Powyższe pomoże uchronić się przed negatywnymi skutkami kontroli fiskusa.

Adw. Maciej Witkowski