Podwyżki dla nauczycieli ale daleko do zarobków sprzed 100 lat

Od 1 stycznia 2025 roku nauczyciele otrzymają 5 procentową podwyżkę wynagrodzenia. Podwyższone pensje muszą być wypłacone w terminie nie dłuższym jak trzy miesiące z wyrównaniem od początku roku. W okresie międzywojnia (od 1923 roku) początkujący nauczyciel otrzymywał wynagrodzenie tej samej wysokości co porucznik Wojska Polskiego a po przepracowaniu kolejnych lat jego pensja równa była pensji pułkownika WP.

    W ustawie budżetowej na ten rok kwotę bazową dla nauczycieli ustalono na poziomie 5434,82 zł, co oznacza wzrost o 5 proc. (o 258,80 zł) do tej obowiązującej w 2024 r. ( wszystkie kwoty podawane są brutto). Kwota bazowa ( zgodnie z Kartą Nauczyciela) stanowi podstawę wyliczenia średniego wynagrodzenia nauczycieli. W przypadku nauczycieli początkujących jest to 120 proc. tej kwoty, nauczycieli mianowanych 144 proc., a nauczycieli dyplomowanych 184 proc. Ponadto w tzw. ustawie okołobudżetowej wprowadzono przepis specjalny, zgodnie z którym średnie wynagrodzenie nauczycieli początkujących zwiększa się dodatkowo o 2,308 proc. Na średnie wynagrodzenie nauczyciela składa się wynagrodzenie zasadnicze, dodatki (m.in. za wysługę lat, funkcyjny, motywacyjny), wynagrodzenie za nadgodziny, doraźne zastępstwa, nagrody i inne świadczenia (np. trzynastka).

                                                Tak jest dotychczas

Aktualnie minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczyciela z tytułem zawodowym magistra i przygotowaniem pedagogicznym dla nauczyciela początkującego wynosi 4908 zł brutto, nauczyciela mianowanego  5057 zł brutto, a nauczyciela dyplomowanego  5915 zł brutto. Zgodnie z zapisami ustawy budżetowej na 2025 rok Po uwzględnieniu danych z ustawy budżetowej i okołobudżetowej na 2025 rok średnie wynagrodzenie nauczycieli wzrośnie i wyniesie dla: nauczyciela początkującego - 6672,31 zł brutto (wzrost o 317,73 zł brutto), mianowanego - 7826,14 zł brutto (wzrost o 372,67 zł brutto ), a dyplomowanych – 10 000,07 zł brutto wzrost o 476,19 zł brutto).

                                            Daleko do za innymi krajami

Z danych zawartych w raporcie Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) "Education at Glance" ( 2022 r.) wynika, że polscy nauczyciele (szkół podstawowych), jeśli chodzi o płace, znajdowali sie na czwartym miejscu od końca wśród krajów OECD. Mniej zarabiali jedynie  nauczyciele na Węgrzech, Słowacji i w Grecji. W raporcie porównano także maksymalne zarobki nauczycieli szkół podstawowych w szczytowym momencie. W przypadku polskiego nauczyciela  stanowili zaledwie 55,2 proc. średniego wynagrodzenia nauczycielskiego w krajach OECD i 54,8 proc. w krajach w UE. ( za edukacja.dziennik).

                                              Jeszcze daleko do normalności

  Ubiegłoroczne podwyżki jak i tegoroczne 5 procentowe nie stanowią przełomu w godziwym wynagradzaniu nauczycieli, który gwarantowałby większe zainteresowanie wykonywaniem tego zawodu i podniósłby jego rangę.  „Godna płace i wysoki prestiż nauczyciela” to  inicjatywa obywatelska jaką w Sejmie RP już  w 2022 roku złożył Związek Nauczycielstwa Polskiego apelując by nauczycielskie wynagrodzenia powiązać z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce. Gwarantowałoby to systematyczny wzrost nauczycielskich wynagrodzeń.  Póki co inicjatywa „ugrzęzła” na poziomie sejmowych komisji.

                                   A  100 lat temu można było

   O godne płace nie tylko nauczycieli potrafiło zadbać państwo polskie już pięć lat po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Rozwiązania przybliżaliśmy już na łamach Życia Kalisza ale warto je przypomnieć. Ustawą wprowadzono system wynagradzania wszystkich grup zawodowych uznanych za funkcjonariuszy państwowych, w tym nauczycieli. Początkujący nauczyciel otrzymywał wynagrodzenie tej samej wysokości co porucznik Wojska Polskiego a po przepracowaniu kolejnych lat jego pensja równa była wynagrodzeniu pułkownika WP.

                  Gwarancja nawet comiesięcznych podwyżek wynagrodzenia

   W Ustawie z dnia 9 października 1923 roku o uposażeniu funkcjonariuszów  państwowych i wojska ( oryginalna pisownia) zapisano szczegóły wspólnych regulacji wynagradzania. Ustanowiono 16 grup uposażenia, a każdej grupie przypisano pewną liczbę szczebli umożliwiających wzrost uposażenia w danej grupie (tabela). Kwotę miesięcznego uposażenia wyliczano poprzez pomnożenie jednakowej dla wszystkich grup uposażenia mnożnej przez liczbę punktów odpowiedniej grupy i szczebla. Mnożną stanowiła kwota odpowiadająca kosztom utrzymania. Np. na 1 października 1923 roku ustalono ją na wysokości 11.600 marek polskich. Mnożna zmieniała się w każdym miesiącu. W rozdziale 2 Ustawy szczegółowo określono zasady wynagradzania nauczycieli.

                                      Nie było tzw. „urawniłowki”

   Wysokości pensji były zróżnicowane. Uzależnione były od posiadanych kwalifikacji, oceny pracy, a także rodzaju szkoły w jakiej nauczyciel był zatrudniony. W państwowych szkołach średnich ogólnokształcących nauczyciele z pełnymi kwalifikacjami przy mianowaniu otrzymywali wynagrodzenie przypisane grupie VIII. Po sześciu latach pracy wynagradzani byli już według stawek grupy VII, a po dalszych dziewięciu latach  - grupie VI, by po kolejnych 12 latach  - grupie V. Wzrost płacy możliwy był w ramach danej grupy ( szczeble). Zarobki nauczycieli były porównywalne z zarobkami zawodowych wojskowych. Początkujący nauczyciel otrzymywał wynagrodzenie takie jak porucznik w wojsku, a po 15 latach pracy uposażenie nauczyciela było takie jakie otrzymywał podpułkownik WP. Po27 latach pensja nauczyciele była taka jak pułkownika WP.

  Jednak nie wszyscy początkujący nauczyciele otrzymywali uposażenie według VIII grupy. Dotyczyło to nauczycieli: rysunku, prac ręcznych, gimnastyki i uczących przedmiotów niematuralnych. Ci na początek otrzymywali wyliczenia z parametrów przypisanych grupie IX ( pensja podporucznika WP), po sześciu latach – grupie VIII, po dalszych dziewięciu  – grupie VII a po kolejnych dziewięciu – grupie VI.

  Mniej korzystnie kształtowały się wynagrodzenia nauczycieli zatrudnionych w szkołach powszechnych ( podstawowych). Nauczyciel z pełnymi kwalifikacjami przy mianowaniu otrzymywał uposażenie grupy X ( starszy sierżant WP), po sześciu latach pracy – grupy IX, po dalszych dziewięciu – grupy VIII, a po następnych tylu latach – grupy VII. Te same grupy zaszeregowania co w szkołach średnich ogólnokształcących dotyczyły nauczycieli szkół zawodowych. Dodatkowo pensja nauczyciela zawodówki była wyższa o miesięczny mnożnik 25. Natomiast wartość mnożnika dla nauczycieli zawodu zawierała się w przedziale 100 – 200.

    Ustawa różnicowała nie tylko wysokość wynagrodzeń w zależności od posiadanych kwalifikacji i typu szkoły ale także  pensum godzin dydaktycznych. 24 godziny tygodniowo wynosiło dla nauczycieli: kaligrafii, rysunku, prac ręcznych, muzyki, śpiewu i gimnastyki. 20 - godzinne pensum obowiązywało nauczycieli: religii, historii, geografii, higieny i propedeutyki filozofii, a 18 godzinne dotyczyło nauczycieli uczących: matematyki, fizyki, chemii, przyrody, pedagogiki i języków. Dodatkowo płacono nauczycielowi za wychowawstwo klasy. Natomiast  w razie potrzeby nauczyciel był zobowiązany udzielać lekcji i spełniać czynności administracyjne. Jeżeli te dodatkowe zajęcia nie przekraczały 125 proc. jego pensum, to  wykonywał je nieodpłatnie.

Grzegorz Pilecki

foto: pixabay