Podżyrowałem kredyt, a dłużnik przestał go spłacać. Co robić?

Poręczenie kredytu gotówkowego, kredytu hipotecznego lub też pożyczki pozabankowej drugiej osobie to z pewnością jedna z najbardziej ryzykownych sytuacji finansowych, w jakich może się znaleźć. Być może już zdarzyło się Tobie podżyrować kredyt osobie, która przestała go spłacać a następnie po prostu zniknęła. Być może zostałeś poproszony o poręczenie kredytu albo pożyczki i teraz zastanawiasz się, jak zachować się w tej sytuacji.

Według danych publikowanych przez Biuro Informacji Kredytowej w roku 2017 łącznie liczba osób, które zdecydowały się na poręczenie kredytu lub pożyczki wyniosła aż 370 tysięcy. W przypadku niemal 12 procent zabezpieczonych poręczeniem kredytów lub pożyczek pozabankowych dochodziło do opóźnień w spłacie. Średnia wysokość podżyrowanego zobowiązania kształtowała się na natomiast na poziomie niemal 29 tysięcy złotych.

Jak widać, Polacy dosyć chętnie decydują się na występowanie w roli poręczycieli kredytów i pożyczek. Niestety, owa skłonność do wyciągania pomocnej ręki kredytobiorcom nie posiadającym odpowiedniej zdolności kredytowej często ma opłakane skutki.

Zwłaszcza jeżeli w parze z nią nie idzie wiedza na temat możliwych metod zabezpieczenia się już na etapie żyrowania umowy kredytowej, a także ewentualnych konsekwencji, jakie mogą mieć miejsce w sytuacji, kiedy kredytobiorca lub pożyczkobiorca przestanie spłacać swoje zobowiązania.

Co również istotne, jeżeli już poręczyłeś czyjś kredyt lub pożyczkę, a osoba ta przestała spłacać swoje zobowiązanie: niestety nie będziesz miał możliwości uniknięcia konsekwencji związanych z poręczeniem kredytu.

Czy jednak oznacza to, że pozostanie Ci jedynie zgodzić się na egzekucję długu z Twojego majątku bez żadnej możliwości odzyskania Twoich pieniędzy?

Niekoniecznie. Istnieje kilka metod, które co prawda nie uchronią Ciebie przed działaniami komornika, jednak pozwolą na znaczącą redukcję szkód.

Kim jest poręczyciel? Główne informacje oraz podstawy prawne

W języku potocznym możemy spotkać się zarówno z wyrazem "żyrant" oraz "poręczyciel". Zakres znaczeniowy tych słów jest dokładnie taki sam. Jedyną różnicę stanowi ich etymologia (żyrant wywodzi się z języka włoskiego, zaś poręczyciel to wyraz rdzennie polski).

Przejdźmy jednak do rzeczy. Jakie dokładnie akty prawne opisują instytucję poręczyciela i co wynika z owych przepisów?

W pierwszej kolejności należy tutaj przywołać zapisy Kodeksu Cywilnego a dokładniej artykuł 876 tegoż, który mówi co następuje:

§ 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

§ 2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie.

Jako poręczyciel odpowiadasz więc własnym majątkiem za kredyt lub pożyczkę właściwego kredytobiorcy, w sytuacji kiedy ten ostatni przestanie spłacać swoje zobowiązanie.

W zależności jednak od struktury umowy kredytu, który zdecydowałeś się podżyrować, zakres Twojej ewentualnej odpowiedzialności za dług kredytobiorcy może znacząco się różnić.

Jest to informacja o niebagatelnym znaczeniu, ponieważ poręczyciel ma do dyspozycji kilka wysoce użytecznych narzędzi w zakresie zabezpieczenia swoich interesów już na etapie podpisywania umowy o poręczenie kredytu lub pożyczki. Do tej kwestii wrócimy w dalszej części tekstu.

Czy można wycofać się z poręczenia kredytu?

Odpowiedź na powyższe pytanie brzmi: tak, jednak pod pewnymi warunkami.

Niestety należy zaznaczyć, że warunki w niczym Ci nie pomogą, jeżeli masz do czynienia z sytuacją, w której kredytobiorca przestał spłacać swoje zobowiązania.

Aby móc wystąpić z funkcji wierzyciela muszą zostać spełnione następujące wymogi:

• 1. Kredytobiorca musi w sposób terminowy regulować raty swojego zobowiązania
• 2. Na Twoje wystąpienie z roli poręczyciela muszą wyrazić zgodę wszystkie strony umowy, a więc bank/instytucja pożyczkowa, kredytobiorca oraz Ty sam jako poręczyciel
• 3. Żeby Twoje wycofanie się z roli poręczyciela było możliwe, kredytobiorca będzie musiał niejako "zastąpić" Twoje poręczenia inną, akceptowalną dla banku lub firmy pożyczkowej gwarancją. Może to być np. zastaw nieruchomości lub też inny żyrant przystępujący do umowy na Twoje miejsce.

Co natomiast, jeżeli sytuacja w jakiej się znalazłeś nie spełnia powyższych wymogów? Niestety, nie będziesz mógł wycofać się z roli żyranta.

Kredytobiorca przestał spłacać podżyrowane przez Ciebie zobowiązanie?

Co do zasady, w przypadku zaprzestania spłat bank czy też firma pożyczkowa w pierwszej kolejności kierują swoją uwagę na kredytobiorcę.

Najpierw ma miejsce tak zwana miękka windykacja, potem zaś sprawa może trafić do Sądu, a następnie do komornika. Co natomiast dzieje się dalej? To już zależy od zapisów, jakie znalazły się w umowie. 

Pierwsza opcja polega na tym, że komornik najpierw stara się odzyskać dług z majątku kredytobiorcy. Dopiero zaś, kiedy te działania nie przyniosą efektu, zagrożony stanie się Twój majątek.

Druga i znacznie częściej występująca opcja to swego rodzaju podział pt. 50:50. Mówiąc krótko, zarówno Ty jak i kredytobiorca odpowiadacie "po równo" na wypadek braku terminowej spłaty.

Załóżmy więc, że dług wynosi 100 tysięcy złotych. W tym wypadku komornik będzie równolegle egzekwował 50 tysięcy od Ciebie, a drugie 50 tysięcy od kredytobiorcy.

Ważne zastrzeżenie dotyczy tutaj poręczenia kredytów hipotecznych.

Często jest ono przedstawiana jako rzekomo "bezpieczna" opcja, ponieważ kredyt jest przecież zabezpieczony domem lub mieszkaniem kredytobiorcy. Niestety, w wielu wypadkach jest to jedynie teoria.

Egzekucja z nieruchomości jest trudna, a dłużnik może skutecznie ją opóźniać. W takim wypadku możliwa sytuacja, w której komornik rozpocznie egzekucję długu z Twojego majątku, pomimo że kredytobiorca nadal dysponuje lokalem będącym zabezpieczeniem kredytu hipotecznego, który zdecydowałeś się podżyrować.

Niestety, również wycofanie się z poręczenia nie będzie możliwe nawet wówczas, kiedy zostałeś oszukany przez kredytobiorcę, np. informował Cię on o swojej dobrej sytuacji finansowej, podczas gdy w rzeczywistości była ona niekorzystna, kłamał na temat posiadanych oszczędności itd.

Podstawę może tutaj stanowić uchwała SN z 30 września 1996 roku o następującym brzmieniu: "poręczyciel nie może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli z powodu błędu wywołanego podstępnie przez dłużnika co do jego wypłacalności w dacie poręczenia. Odpowiedzialność poręczyciela ma charakter zobiektywizowany i jest oparta na zasadzie ryzyka. Poręczyciel gwarantuje mianowicie kredytodawcy - własnym majątkiem - wypłacalność kredytobiorcy".

Mówiąc inaczej, sprawdzenie rzetelności kredytobiorcy, któremu dajesz poręczenie, jest tylko i wyłącznie Twoją sprawą.

Co zrobić gdy doszło do egzekucji z mojego (żyranta) majątku?

W innym miejscu Kodeksu Cywilnego znajdziesz również bardziej precyzyjne określenie funkcji poręczyciela oraz jego obowiązków.

Podstawą jest tutaj artykuł 883 o brzmieniu: 

§ 1. Poręczyciel może podnieść przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują dłużnikowi; w szczególności poręczyciel może potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi względem wierzyciela.

§ 2. Poręczyciel nie traci powyższych zarzutów, chociażby dłużnik zrzekł się ich albo uznał roszczenie wierzyciela.

§ 3. W razie śmierci dłużnika poręczyciel nie może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy wynikające z przepisów prawa spadkowego.

Z powyższych zapisów wynika, że masz prawo "wejść w prawa wierzyciela". Mówiąc prościej, przysługuje Tobie prawo do tego, aby żądać od kredytobiorcy oddania Twoich pieniędzy.

Jest to możliwe w ramach tzw. roszczenia regresowego.

Jeżeli już doszło do egzekucji długu z Twojego majątku, możesz złożyć roszczenie regresowe w Sądzie, uzyskać tytuł wykonawczy, a następnie komornik zacznie egzekucję długu (utraconych przez Ciebie pieniędzy) z majątku osoby, której udzieliłeś poręczenia kredytu.

Jednocześnie musisz pamiętać, że prawo do wszczęcia roszczenia regresowego ulega przedawnieniu, przez co nie należy zbyt długo z tym zwlekać.

W jaki sposób poręczyciel może zabezpieczyć swoje interesy?

Tutaj opcji jest kilka, a mianowicie:

• 1. W umowie możesz zastrzec, że odpowiadasz jedynie za część zobowiązania, nie zaś za jego całość
• 2. Możesz umieścić w umowie zapis obligujący bank lub też instytucję pożyczkową do informowania Ciebie o każdym opóźnieniu w spłacie zobowiązania (w ten sposób będziesz "na bieżąco", co da Tobie możliwość szybkiego reagowania na niekorzystny rozwój wypadków).
• 3. Możesz zażądać od kredytobiorcy zabezpieczenia Twoich interesów na przykład poprzez zabezpieczenie poprzez weksel, zabezpieczenie rzeczowe lub tzw. przewłaszczenie na zabezpieczenie. Każda z tych opcji zapewnia Tobie ochronę finansową na wypadek, gdyby kredytobiorca przestał spłacać swoje zobowiązanie.
• 4. Decyduj się tylko na poręczenie kredytu z umową, która gwarantuje, że ewentualna windykacja długu będzie w pierwszej kolejności odbywać się z majątku kredytobiorcy, a dopiero następnie z majątku należącego do Ciebie.

Na koniec: pamiętaj, że żyrowanie kredytu lub pożyczki zawsze wiąże się z ryzykiem. Zabezpieczenie Twoich interesów oraz sprawdzenie rzetelności i sytuacji finansowej kredytobiorcy spoczywają zaś wyłącznie na Tobie.

Artykuł powstał w oparciu o źródła:

1. Żyrant – kiedy nie musi spłacać kredytu i czy może się wycofać?

2. Po co zabezpieczać wierzytelność i w jaki sposób?