Pozbawienie władzy rodzicielskiej

– Jestem po rozwodzie z mężem. Z tego związku mamy syna. Obecnie nie mieszkamy już razem, jednak ma on zachowane prawa rodzicielskie, a także prawo do kontaktów z dzieckiem. Były mąż jednak od  długiego czasu nie interesuje się dzieckiem. Nie odwiedza syna, nie płaci zasądzonych przez sąd alimentów. Dodatkowo wiem, że ma poważne problemy alkoholowe i problemy z prawem, niedawno został skazany za popełnienie przestępstwa. Chciałabym dowiedzieć się, czy jest możliwość pozbawienia go władzy rodzicielskiej? Zależy mi na tym, by odseparować syna od ojca. Boję się, że będzie miał na niego zły wpływ. Proszę również o informację, do którego sądu wnieść taką sprawą i jakie są skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej?

Owszem, opisana przez Panią sytuacja wskazuje, iż spełnione są przesłanki do pozbawienia Pani byłego męża władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem.  Co do zasady władza rodzicielska przysługuje każdemu z rodziców dziecka. Jej atrybutem jest prawo i obowiązek rodziców do sprawowania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw. Władza ta trwa począwszy od urodzenia dziecka aż do uzyskania przez dziecko pełnoletności. Władza rodzicielska to nie tylko uprawnienia, prawo do kontaktów z dzieckiem, do kierowania jego wychowaniem, decydowaniu o miejscu zamieszkania czy sposobie kształcenia. Obejmuje ona również szereg obowiązków względem osoby dziecka. Stosownie do wymogów określonych w ustawie, rodzice mają obowiązek wychowywać dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierować nim, zobowiązani są troszczyć się o jego fizyczny i duchowy rozwój, przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa. Niewątpliwe rodzic zobowiązany jest interesować się losem dziecka, czuwać nad prawidłowym rozwojem dziecka, troszczyć się o jego potrzeby materialne, płacić zasądzone przez sąd alimenty.  W razie naruszenia obowiązków określonych ustawą, sąd uprawniony jest do ograniczenia albo pozbawienia władzy rodzicielskiej oboje lub jednego z rodziców dziecka. Sąd może pozbawić rodzica władzy rodzicielskiej, jeśli władza ta nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody. Może również podjąć takie rozstrzygnięcie, jeśli rodzic nadużywa władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka. Sąd może również pozbawiać rodzica władzy rodzicielskiej, jeśli rodzic w sposób trwały nie interesuje się losem dziecka. Opisana przez Panią sytuacja wskazuje na zaistnienie wskazanych przesłanek. Skoro Pani mąż nie płaci alimentów, ale też nie podejmuje kontaktów z dzieckiem, oznacza to, że nie wykonuje ciążących na nim obowiązków, które wynikają z władzy rodzicielskiej. Nie troszczy się o materialny byt syna i o jego rozwój. Również podjęcie się przez ojca dziecka przestępczego procederu, jak również nadużywanie przez niego alkoholu może zostać uznane za przesłankę uzasadniającą pozbawienie władzy rodzicielskiej. Jak wskazano powyżej, obowiązkiem rodziców jest przyczynienie się do wychowania dziecka na prawego człowieka i obywatela. Z pewnością niedostarczenie dziecku prawidłowych wzorców stanowić mogłoby zagrożenie dla jego prawidłowego rozwoju. Okoliczności te brane są pod uwagę przez sąd w trakcie postępowania zmierzającego do wydania orzeczenia w tym przedmiocie.  Celem pozbawienia ojca dziecka władzy rodzicielskiej winna Pani wystąpić z wnioskiem do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. We wniosku należy opisać szczegółowo sytuację, jak również załączyć dowody wskazujące na łamanie przez rodzica obowiązków względem osoby dziecka.  Pozbawienie władzy rodzicielskiej będzie oznaczać utratę ogółu praw i obowiązków, jakie składają się na władzę rodzicielską. Rodzic nie będzie miał prawa do decydowania o istotnych sprawach dotyczących dziecka, do decydowania o miejscu zamieszkania dziecka, o kierunku jego kształcenia, wyrażania zgody na leczenie czy wyjazd dziecka itp. Nie oznacza jednak utraty innych praw i obowiązków wobec dziecka, jakie przysługują z tytułu stosunku rodzicielskiego. W szczególności utrzymany zostaje obowiązek alimentacyjny względem dziecka, pozostają również w mocy zasady dziedziczenia po rodzicach i odwrotnie. Rodzicom przysługuje również prawo do zachowania osobistej styczności z dzieckiem, może być ono jednak ograniczone mocą orzeczenia sądu.
Adw. Maciej Witkowski