Pracownicze badania lekarskie

Przed dopuszczeniem pracownika do pracy należy skierować go na badania lekarskie sprawdzające, czy nie istnieją żadne przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Obowiązek ten ma zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, niezależnie od jej rodzaju i zajmowanego stanowiska. Zakres przeprowadzanych badań różni się w zależności od tego, czy dotyczą osoby przyjmowanej do pracy, pozostającej w stosunku pracy, czy też przebywającej na zwolnieniu lekarskim. 

  Rodzaje badań profilaktycznych Osoby świeżo przyjmowane do pracy kierowane są na badanie wstępne medycyny pracy. Podlegają nim także pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska oraz pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia. Po upływie okresu ważności tych badań wstępnych zatrudniony przechodzi jedynie kolejne badania okresowe. Jeżeli pracownik będzie niezdolny do pracy przez dłużej niż 30 dni, można skierować go na badania kontrolne. Jeśli specyfika wykonywanej pracy tego wymaga – pracownik może zostać skierowany także na inne badania dodatkowe.   Badania wstępne Każda osoba przyjmowana do pracy podlega obowiązkowi odbycia badań wstępnych. Przed dopuszczeniem nowego pracownika do pracy przeprowadzić należy więc badania wstępne. Podobnie jest w sytuacji, gdy chodzi o pracownika młodocianego lub zmieniającego stanowisko pracy, na którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.    Lekarz medycyny pracy wyda na ich podstawie orzeczenie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku. Wskazany zostanie w nim również termin kolejnych badań (okresowych).   Warto wiedzieć, że w przypadku osób przyjmowanych do pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy i legitymujących się aktualnym orzeczeniem lekarskim ponowne uczestniczenie w badaniach wstępnych nie jest wymagane (o ile nie zmienią się warunki pracy). Zaświadczenia lekarskie o przydatności pracownika do pracy przechowywane są w jego aktach osobowych.   Badania okresowe Badaniom okresowym podlegają wszyscy zatrudnieni pracownicy. Termin ich wykonania określony zostaje w zaświadczeniu lekarskim wydanym po badaniu wstępnym lub poprzednim badaniu okresowym. Częstotliwość ich przeprowadzania zależy przede wszystkim od rodzaju wykonywanej pracy i wynosi od  2 do 5 lat. Należy zauważyć, że w przypadku zmiany pracy, zaświadczenie wydane podczas pracy u poprzedniego pracodawcy traci ważność. Badania kontrolne Pracownicy, których niezdolność do pracy z powodu choroby trwała dłużej niż 30 dni, kierowani są na badania kontrolne ustalające, czy dalej są zdolni do wykonywania pracy na stanowisku, które do tej pory zajmowali.  Dodatkowo z badań kontrolnych może skorzystać pracownik wykonujący prace w szczególnych warunkach (na wniosek) po rozwiązaniu stosunku pracy lub zaprzestaniu pracy w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.   Kiedy i za ile? W miarę możliwości pracownik powinien wykonać badania w godzinach pracy. Co ważne – za czas niewykonywania pracy z tego powodu nie traci się prawa do wynagrodzenia. Najczęściej badania profilaktyczne wykonywane są w godzinach rannych, a po ich zakończeniu pracownik przystępuje do pracy. Co do zasady – ich koszty pokrywa pracodawca. W przypadku gdy przystąpienie do badań wiąże się z dojazdem do innej miejscowości, to pracodawca zobowiązany jest pokryć koszty przejazdu, według zasad obowiązujących przy rozliczaniu podróży służbowych.   Odpowiedzialność Podstawą wykonania badań jest aktualne skierowanie od pracodawcy. Oprócz danych pracownika zawiera ono nazwę zajmowanego stanowiska wraz z informacją o czynnikach szkodliwych i warunkach uciążliwych występujących na danym stanowisku. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za terminowe przygotowanie skierowania, a także za jego treść.  Warto wiedzieć, iż dopuszczenie pracownika do pracy bez uprzedniego przeprowadzenia odpowiednich badań jest zaniedbaniem ze strony pracodawcy i rodzi odpowiedzialność za wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym. Ponadto może być podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej w razie pogorszenia się stanu zdrowia pracownika. Na odpowiedzialność porządkową i materialną może narazić się natomiast zatrudniony, który odmawia poddania się badaniom.    Joanna Suszyńska,  radca prawny