Przekazanie majątku bliskim

Częstym problemem, przed którym staje wiele osób, jest skuteczny, a zarazem tani sposób na przeniesienie zgromadzonego od lat majątku na rzecz najbliższych członków rodziny. W praktyce istnieje kilka sposobów na przekazanie majątku. Każdy wiąże się jednak z określonymi kosztami i, co najważniejsze, także skutkami w sferze prawa cywilnego, jak i w zakresie podatków.

Darowizna najtaniej
Do najprostszych i najczęściej stosowanych metod przepisania majątku należy z pewnością darowizna. Darowizną możemy skutecznie i praktycznie bez kosztów doposażyć najbliższych krewnych. Drobne darowizny, nie przekraczające ustawowo określonych progów, nie powodują konsekwencji podatkowych. Bez podatku możemy przekazać na rzecz najbliższych darowizny o wartości nieprzekraczającej kwoty 9.637 zł. W przypadku darowizny od kilku osób, kwota ta wynosi 19.274 zł. Wskazane zwolnienie dotyczy łącznych darowizn otrzymanych od jednej lub kilku osób w okresie 5 lat. W przypadku większych darowizn, przekraczających owe graniczne kwoty, ustawa wprowadza dodatkowe warunki wymagane dla ich zwolnienia. Niezbędne jest poinformowanie urzędu skarbowego o fakcie otrzymania darowizny w terminie 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego, tj. od otrzymania darowizny. W przypadku środków pieniężnych należy również udokumentować przekazanie darowizny przelewem na rachunek bankowy.

Bez zgłoszenia – sankcje
Przekazanie majątku, nawet pomiędzy najbliższymi członkami rodziny, i nie powiadomienie o tym fakcie fiskusa we wskazany powyżej sposób spowoduje konieczność zapłaty podatku. Co więcej, jeśli o fakcie dokonania darowizny dowie się fiskus, a sami nie zgłosimy urzędowi tego faktu, grozi nam opodatkowanie przekazanych środków 20-procentowym podatkiem sankcyjnym. W sytuacji skrajnej grozić nam może również zakwalifikowanie uzyskanych środków jako tzw. „dochodów z nieujawnionych źródeł”, co skutkuje zastosowaniem przez organy podatkowe aż 75-procentowego podatku od dochodu!

Problem z zachowkiem
Z darowizną wiąże się również pewien niekorzystny skutek prawny, o którym nie zawsze pamiętamy, przenosząc w ten sposób majątek. Owym skutkiem jest możliwość wystąpienia obowiązku zapłaty zachowku na rzecz pominiętych przy darowiźnie najbliższych członków rodziny. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, określonym w przepisach najbliższym członkom rodziny zmarłego przysługuje prawo do zachowku, tj. prawo do pewnej części majątku zmarłego. Przy obliczeniu zachowku wlicza się poczynione przez spadkodawcę darowizny. W sytuacji dokonania darowizn tylko na niektórych uprawnionych do zachowku, innym przysługiwać może roszczenie o zachowek. Roszczenie to materializuje się z chwilą śmierci zmarłego darczyńcy. Jego zapłaty można domagać się w sądzie w terminie 5 lat od ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku (w przypadku dziedziczenia ustawowego).

Sprzedaż bez zachowku
Sposobem na uniknięcie obowiązku zapłaty zachowku jest dokonanie przeniesienia majątku pod postacią umowy sprzedaży. Sprzedaży majątku nieruchomego dokonać trzeba w formie aktu notarialnego. Podatek od nabycia majątku w ten sposób wynosi 2% jego wartości rynkowej. W pewnych sytuacjach takie rozwiązanie może okazać się korzystne. W przypadku sprzedaży na rzecz osób bliskich, wszelkie zagrożenia w postaci powstania roszczeń o zachowek odpadają. Na nabywcy ciąży jednak konieczność zapłaty ceny. Nabywca musi więc być w stanie – w razie ewentualnej kontroli fiskusa – wykazać źródła pochodzenia majątku, którymi sfinansował transakcję nabycia. Jest to o tyle istotne, że w przeciwnym wypadku realnym staje się możliwość opodatkowania nieujawnionego dochodu wskazaną powyżej 75-procentową stawką podatku.

Czasami dożywocie
Atrakcyjnym sposobem przeniesienia majątku może być również umowa dożywocia. Dożywocie jest umową uregulowaną w przepisach kodeksu cywilnego. Na jej podstawie właściciel dokonuje przeniesienia nieruchomości na nabywcę, ten zaś w zamian zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Przeniesienie własności do nieruchomości następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia.
Umowa dożywocia jest korzystna w sytuacji, w której właściciele nieruchomości chcą przekazać majątek,  potrzebują jednak zabezpieczenia w postaci zobowiązania nabywców majątku do dalszego sprawowania nad nimi opieki. Umowa jest korzystna podatkowo. Od umowy dożywocia pobierany jest podatek w wysokości 2% wartości rynkowej nieruchomości. Obciąża on nabywcę. Nabywca nie ma obowiązku zapłaty ceny, nie musi więc posiadać źródeł majątku, z których mógłby sfinansować zakup nieruchomości. Tym samym nie powstają w tym przypadku negatywne skutki związane z koniecznością wykazania źródeł pochodzenia majątku, jak i dotyczące możliwości powstania roszczenia o zachowek.

Adw. Maciej Witkowski