Specyfika czasu pracy

Większość z nas zdaje sobie sprawę z tego, iż czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy.
Ale czy na pewno wiemy, co wliczamy do czasu pracy? Szkolenia, podróże służbowe, a może czas poświęcony na karmienie dziecka piersią? Sprawdźmy !

Czas pracy – co to właściwie jest?
Zgodnie z unormowaniami Kodeksu pracy, jest to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Ku zaskoczeniu, definicja ta nie wiąże się z czasem realnego i efektywnego świadczenia pracy. Odnosi się ona jedynie do czasu pozostawania w dyspozycji pracodawcy, obejmując zarazem okresy, w których w wyniku zaistnienia określonych prawem sytuacji praca nie jest świadczona. Pracownik wykonuje bowiem swoje podstawowe zobowiązania wynikające z zawartej umowy o pracę, oddając jednocześnie do dyspozycji pracodawcy swoją zdolność do świadczenia pracy.

Pozostawanie w dyspozycji pracodawcy
Pozostawanie pracownika w dyspozycji pracodawcy to nic innego jak gotowość do wykonywania pracy lub gotowość do realizacji wyznaczonego wcześniej zadania (w sytuacjach, gdy stałe osobiste kierowanie przez pracodawcę pracą pracownika jest niemożliwe).
Okres ten rozpoczyna się w momencie stawienia się pracownika w zakładzie pracy lub w innym wyznaczonym przez pracodawcę miejscu (stałym lub zmiennym), gdzie wykonywana ma być praca. Kończy się zaś wraz z upływem ustalonego wymiaru czasu pracy.
Należy zauważyć, że nie każdy okres pozostawania w dyspozycji zaliczamy do czasu pracy. Nie wliczymy do niego np. czasu dyżuru, jeżeli podczas jego trwania praca nie była wykonywana, chociaż pracownik pozostawał w gotowości do pracy poza normalnymi godzinami pracy. 

Nie pracujesz, ale wliczą Ci to do czasu pracy
Przepisy przewidują dziesięć przypadków, kiedy za czas pracy uważa się także okres, w którym pracownik faktycznie nie pracuje. Jako czas pracy traktowany jest bowiem czas przeznaczony na szkolenia w zakresie bhp, niewykonywanie pracy w związku z koniecznością przeprowadzenia badań okresowych i kontrolnych w godzinach pracy czy też czas nauki pracownika młodocianego. Podobnie jest w sytuacji, gdy pracownik z powodu przestoju lub innych przyczyn dotyczących pracodawcy nie mógł wykonywać swojej pracy.
Co ciekawe, na czas pracy składają się także liczne przerwy – na karmienie dziecka piersią, na posiłek i krótki wypoczynek, na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek przysługujące pracownikowi niepełnosprawnemu, z tytułu pracy w warunkach szczególnie szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia albo pracy monotonnej, a także co najmniej pięciominutowe przerwy po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego oraz co najmniej 30-minutowe, przysługujące pracownikom młodocianym (jeżeli jego dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godziny).

Tego nie wliczamy do czasu pracy!
Na czas pracy nie składają się jednak przerwy wynikające z przerywanego systemu czasu pracy, przerwy w pracy na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych, a także okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy i zwolnień od pracy przewidzianych w Kodeksie pracy oraz innych przepisach prawa, które pomniejszają obowiązujący pracownika nominał czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym o liczbę godzin przypadającą do przepracowania w okresie tej nieobecności lub zwolnienia, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy.

Podróż służbowa
Za podróż służbową uważa się wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy poza miejscowością, w której znajduje się jego siedziba, lub poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy pracownika, w terminie i miejscu określonym w poleceniu wyjazdu służbowego.
Obliczając czas pracy podczas delegacji, możemy wyróżnić dwa rodzaje podróży służbowych – typowe (gdy podróż służbowa jest dla pracownika sytuacją wyjątkową) i nietypowe (gdy pracownik stale przebywa w terenie, zmieniając miejsce wykonywania czynności pracowniczych). W przypadku delegacji nietypowych podróż pracownika jest podstawowym elementem wykonywania jego obowiązków (ruchome miejsce pracy), a w konsekwencji można w całości zakwalifikować je jako czas pracy. Na czas odbywania typowej podróży służbowej składa się natomiast czas wykonywania obowiązków pracowniczych w czasie jej trwania oraz w zależności od tego, czy przypada na dobową normę czasu pracy, czy też wykracza poza jej ramy, czas faktycznej podróży (przejazd do miejsca delegowania i z powrotem).

Joanna Suszyńska, aplikantka radcowska