Szczególna ochrona pracownic w ciąży

Nie każdy z nas wie, że kobieta będąca w ciąży, zatrudniona na podstawie umowy o pracę, korzysta ze specjalnej ochrony przewidzianej przepisami prawa pracy. Jednocześnie uprawnienia ciężarnej pracownicy rodzą po stronie pracodawcy wiele dodatkowych obowiązków i ograniczeń. Zaliczamy do nich m.in. zakaz rozwiązania lub wypowiedzenia umowy o pracę, czy też obowiązek stworzenia odpowiednich warunków zatrudnienia. Właśnie dlatego tak ważne jest zrozumienie każdego z przysługujących uprawnień oraz ustalenie momentu od którego można z nich korzystać.  

Od kiedy do kiedy?
Co do zasady szczególna ochrona przysługuje kobiecie od chwili zawiadomienia swojego pracodawcy o ciąży i trwa aż do zakończenia urlopu macierzyńskiego. Przepisy prawa pracy nie nakładają jednak na nią obowiązku takiego zgłoszenia . Mimo to, to w jej interesie jest , aby jak najszybciej poinformować o tym pracodawcę – od tego momentu będzie mogła skorzystać z szeregu przewidzianych prawem uprawnień. Najlepiej zrobić to przedkładając mu odpowiednie zaświadczenie lekarskie potwierdzające fakt, że jest się w  ciąży.
 

Nie mogą Cie zwolnić!
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracodawca nie może wypowiedzieć ani  rozwiązać stosunku pracy z pracownicą spodziewającą się dziecka przez cały okres ciąży oraz przez okres trwania urlopu macierzyńskiego.
Warto wiedzieć, że w pewnych sytuacjach zawarta umowa o pracę ulega przedłużeniu do dnia porodu. Dzieje się tak wtedy, gdy zawarto ją na czas określony, na czas wykonania określonej pracy lub na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, a do jej rozwiązania doszłoby po upływie trzeciego miesiąca ciąży.

Trzy wyjątki …
Istnieją jednak trzy wyjątki, kiedy to możliwe jest zwolnienie ciężarnej kobiety. Chodzi tutaj jedynie o nieliczne przypadki spowodowane wystąpieniem jednej ze wskazanych poniżej przyczyn. Wtedy też  pracownicy nie przysługuje ochrona prawna. Pierwszą z nich jest sytuacja, gdy umowa o pracę zawarta była na okres próbny, krótszy niż miesiąc. Druga wystąpi, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające zwolnienie ciężarnej kobiety bez wypowiedzenia z jej winy, a reprezentująca ją organizacja związkowa wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy. Zwolnienie możliwe będzie także w przypadku ogłoszenia likwidacji lub upadłości zakładu pracy pracodawcy.

Czas pracy
W trosce o zdrowie kobiety i rozwój płodu, kobieta w ciąży nie może pracować dłużej niż 8 godzin dziennie. Dlatego też praca w godzinach nadliczbowych jest niedozwolona, a naruszenie tego zakazu stanowi poważne wykroczenie pracodawcy przeciwko prawom pracownika. Bez znaczenia jest tu zgoda ciężarnej na pracę po godzinach – nie może ona pracować dłużej nawet jeśli by tego chciała.
W razie potrzeby pracodawca jest zobowiązany do tego, by odpowiednio zmienić pracownicy godziny wykonywanej pracy.

A co z pracą w nocy?
Od momentu poinformowania pracodawcy o fakcie bycia w ciąży, nie może on pozwolić na skierowanie jej do pracy w godzinach nocnych. Ponadto musi dostosować jej czas pracy tak, aby swoje obowiązki wykonywała tylko w dzień.  Jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, a istnieje taka możliwość, to  musi przenieść pracownicę na inne stanowisko nie wymagające pracy w porze nocnej. W przeciwnym wypadku musi zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy – pracownica zachowuje jednak prawo do dotychczasowego wynagrodzenia.
Podobna sytuacja występuje, kiedy pracownica zatrudniona była dotychczas przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia (określono je w Rozporządzeniu Rady Ministrów).  Wtedy również należy zmienić kobiecie rodzaj wykonywanej pracy lub zwolnić ją od świadczenia pracy.

Podróże służbowe
Ochrona pracownicy spodziewającej się dziecka dotyczy także innych obszarów. Szczególne uprawnienia dotyczą także kwestii wyjazdów w delegacje. Bez zgody kobiety nie można jej bowiem wysłać w podróż służbową poza stałe miejsce pracy. Dotyczy to zarówno delegowania do innego miasta, jak i do innego miejsca znajdującego się w tej samej miejscowości. Pracownica może więc odmówić wyjazdu w delegację nie ponosząc żadnych konsekwencji.   

Badania lekarskie
Jeżeli zlecone przez lekarza badania związane z ciążą pracownica możne wykonać tylko w godzinach pracy, to obowiązkiem pracodawcy jest udzielenie jej zwolnienia od pracy na czas przeprowadzenia niezbędnych badań. Zwolnienie to obejmuje także czas na dojazd oraz inne czynności związane z badaniami. Ponadto ciężarna zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Joanna Suszyńska, aplikantka radcowska