W Powstaniu Warszawskim walczyli żołnierze AK z powiatu kaliskiego

„Powstanie 1944 roku było powstaniem narodowym. Warszawskim z lokalizacji, a narodowym w treści”. To fragment recenzji książki Agnieszki Cubały „Wielkopolanie’44 jakiej dokonała Zofia Grodecka. Nie ma w tym stwierdzeniu przesady. W powstańczych walkach o wolna Polskę uczestniczyli nie tylko mieszkańcy Warszawy ale też wielu innych miast i wiosek, w tym także z Wielkopolski.

    W książce  A. Cubały znajdziemy informacje o ponad 1000  mieszkańców Wielkopolski, którzy walczyli w Powstaniu Warszawskim. Największą grupę stanowili żołnierze AK związani z Poznaniem i Kaliszem. Jednak nie brakowało też powstańców z terenu dzisiejszego powiatu kaliskiego. W aneksie książki  znajdujemy dziewięć nazwisk. Na jednym z portali zamieszczono wykaz kaliszan uczestniczących w Powstaniu, dlatego uzupełniam go o tych kilka osób  także związanych z regionem kaliskim. Trzeba przywrócić pamięć o nich by ocalić od zapomnienia.  

   Maria Czapska-Pajzderska , PS. Maria,, ur.1924.12.03 Pruszków, zm. 2021.12.25 Poznań - sanitariuszka, strz., AK, batalion „Gustaw-Harnaś”. Kompania „Grażyna”, patrol sanitarny; po kapitulacji wyszła z miasta z ludnością cywilną.

  Stanisław Jaroszek, ps. Szczygieł, ur. 1919.09.06 Modła - AK, Grupa „Kampinos”, I kompania por. „Zetesa”.

   Franciszek Zygmunt Sypniewski, ps. Franek, ur. 1924.01.16 Opatówek, zm. 1977.03.27 Kalisz – strz. AK, Grupa „Północ”, Zgrupowanie „Sienkiewicz”, następnie odcinek „Kuba”- „Sosna”, batalion „Łukasiński”, 3 kompania „Wkra”, wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną.

  Stanisław Szymański, ps. Korzeniewski, ur. 1917.10.01, Korzeniew, zm. 1944.09.07 Warszawa – kpr. pchor., AK, kompania WSOP, pluton442, następnie batalion „Kiliński”, 2 kompania „Szare Szeregi”, pluton 167, poległ na ulicy Świętokrzyskiej.

  Józef Kazimierz Zielke, ps. Bryzg, ur. 1925.03.18 Emilianów, zm. 2016.08.27 Kanada, kpr., AK, pułk „Baszta”, batalion „Karpaty” kompania K-4 (łączności), następnie batalion „Kiliński”, po kapitulacji w Stalagu 344 Lamsdorf i Stalagu Muhlberg. W powstaniu uczestniczył  również jego brat Lech, ps. Paweł.

   Ryszard Stefaniak, ps. Ryś, ur. 18.09.1921 Plewnia – strzelec AK, Grupa Bojowa Krybar, Zgrupowanie WSOP Cupryna (Elektrownia), następnie Zgromadzenie Kryska, 5 kompania, przepłynął na drugi brzeg Wisły.

   Bronisław Tomalak, ps. Lech, Stanisław, ur. 20.11.1903 Szadek, podporucznik, AK, Grupa „Północ”, Zgrupowanie „Róg” -1 batalion WSOP „Dzik” (Wojskowa Grupa Ochrony Powstania). Na terenie Śródmieścia kompania „Dzik” w batalionach „Iwo”- „Ostoja”, szlak bojowy: Stare Miasto – kanały-Śródmieście Północ- Śródmieście Południe, losy po powstaniu: niewola niemiecka, brak informacji o miejscach pobytu.

     Irena Wawrzycka, ps. Zajączek, Ircia, Wrzos, ur. 1917 rok, Żegocin, zm. 2002 Francja- łączniczka, AK, Zgrupowanie „Kryska”, przepłynęła na drugi brzeg Wisły.

  Więcej szczegółowych informacji  dotyczących  Ireny Wawrzyckiej zawartych jest w jej biogramie powstańczym znajdującym się w zasobach  Muzeum Powstania Warszawskiego.

 Urodziła się:  W 1917 roku w Żegocinie (dzisiejsza gmina Blizanów), nazwisko panieńskie – Bronikowska.

 Wykształcenie: W 1936 roku zdała maturę w Gimnazjum sióstr Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusa Sacré-Coeur w Pobiedziskach (województwo poznańskie). W roku akademickim 1937-1938 studiowała rolnictwo w Warszawie.

Pseudonimy: "Ircia", "Wrzos", "Zajączek"

Udział w konspiracji 1939-1944: Jesienią 1939 r. pp. Bronikowscy zostali wysiedleni przez Niemców z majątku rodzinnego w Żegocinie i osiedli w Piotrkowie Trybunalskim, Irena zamieszkała w Warszawie, gdzie nawiązała kontakty z konspiracją. W 1943 r. aresztowana przez Niemców i uwięziona w obozie koncentracyjnym. Wykupiona przez Stanisława Jordana Warzyckiego, za którego w tym roku wyszła za mąż.

Adres przed Powstaniem Warszawskim:Warszawa ul. Wilcza 31

Oddział: Armia Krajowa - I Obwód "Radwan” (Śródmieście) - Podobwód "Sławbor" (Śródmieście-Południe) - sztab, następnie w zgrupowaniu "Kryska".

Szlak bojowy: Śródmieście Południe - Górny Czerniaków. Około 15 września 1944 r. za zgodą kpt. "Motyla" (Zbigniew Ścibor Rylski) z batalionu "Czata 49" w towarzystwie dwóch oficerów przepłynęła Wisłę, w celu nawiązania kontaktu ze sztabem Armii Czerwonej. Po szczęśliwym dotarciu na Praski brzeg przekazuje Sowietom informacje o położeniu powstańców. W ich kwaterach przebywa ok. 3-4 tygodni, po czym nocą ucieka do Falenicy.

Rodzina walcząca w Powstaniu Warszawskim: Jej mąż Stanisław (ślub w 1943 r.) był dowódcą kompanii w zgrupowaniu "Kryska"; zamordowany przez Niemców 23.09.1944 r.

Losy po Powstaniu: W grudniu 1945 r. w rejonie Falenicy aresztowana i więziona przez NKWD, poddawana wielodniowym przesłuchaniom, po czym wypuszczona.

Losy po wojnie: W 1945 r. powraca do Piotrkowa Trybunalskiego. Na początku lat 50. wychodzi za mąż za Francuza pracującego w Polsce, Jacques'a Dziret'a, z którym emigruje do Francji. Następnie z mężem wyjeżdża do Kamerunu, gdzie w Dnali otwiera i prowadzi salon sztuki "Ali Baba". Po powrocie do Francji kupuje koło Cap Ferrat na Riwierze "Villę Baśkę”, sprowadza z Polski matkę.

Miejsce śmierci: Francja - 2002 r.

(grz)