Władza rodzicielska

Istotnym elementem wiążącym rodzica z dzieckiem jest tzw. władza rodzicielska. Ale czy zdajemy sobie sprawę, co kryje się pod pojęciem władzy rodzicielskiej?  Czy wiemy, kiedy sprawowanie opieki nad dzieckiem ulega zawieszeniu? A co w sytuacji rozwodu i separacji?
Na te pytania postaram się odpowiedzieć poniżej.

Co to jest ?
Władza rodzicielska to zespół obowiązków i praw względem dziecka, które mają mu zapewnić odpowiednią opiekę i ochronę jego praw i interesów.
Wykonywanie władzy rodzicielskiej nie może zostać sprowadzone jedynie do stosunków między rodzicami i dziećmi, ponieważ obejmuje także relacje, jakie zachodzą pomiędzy rodzicami i osobami trzecimi oraz pomiędzy rodzicami i państwem.

Komu przysługuje?
Co do zasady władza rodzicielska rodziców powstaje w chwili urodzenia się dziecka. Przysługuje ona obojgu rodzicom i to w takim samym  stopniu i zakresie – niezależnie od tego, czy rodzice zawarli związek małżeński. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja sądowego ustalenia ojcostwa.  Władza rodzicielska przysługuje bowiem ojcu dziecka jedynie wtedy, kiedy sąd przyzna mu ją w wyroku ustalającym ojcostwo.

Należy wiedzieć także, że powstanie władzy rodzicielskiej może wynikać  z orzeczenia sądu, np. w przypadku orzeczenia przez sąd adopcji (przysposobienia). Ponadto dopuszczalne jest także powstanie tej władzy w skutek pewnych czynności prawnej, np. w przypadku uznania dziecka przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed sądem opiekuńczym (a w przypadku uznawania za granicą – przed polskim konsulem ) przez mężczyznę, który nie jest mężem matki.
Warto wspomnieć, iż możliwe jest uznanie dziecka nieurodzonego, ale władza rodzicielska nie powstaje z wtedy automatycznie, a dopiero w chwili jego urodzenia.

Kiedy ustaje?
Władza rodzicielska trwa do czasu uzyskania przez dziecko pełnoletności, czyli do chwili ukończenia 18 rok życia. Pełnoletniość nabywa się także (wyłącznie kobieta), poprzez zawarcie małżeństwa przed ukończeniem 18 roku życia, nie wcześniej jednak niż po ukończeniu 16 lat.
Ponadto ustanie władzy rodzicielskiej może zostać zawarte w wyroku sądowym i następuje w chwili uprawomocnienia się orzeczenia sądu o zawieszeniu władzy rodzicielskiej, o pozbawieniu władzy rodzicielskiej, o zaprzeczeniu ojcostwa męża matki, zaprzeczeniu macierzyństwa, unieważnieniu uznania dziecka, ubezwłasnowolnieniu rodziców, przysposobienia (adopcji) dziecka (władza rodzicielska ustaje wobec rodziców naturalnych a powstaje dla rodziców adopcyjnych) oraz rozwiązaniu przysposobienia (adopcji).

Wtedy Cię pozbawią
   władzy
Najsurowszą ingerencją organów państwowych w sprawowanie obowiązków i praw rodzicielskich względem dziecka stanowi pozbawienie władzy rodzicielskiej, jej zawieszenie lub ograniczenie. Stosuje się je jednak tylko i wyłącznie w sytuacjach wyjątkowych, gdy wymaga tego dobro dziecka. 
Istnieją 3 główne przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej przez sąd. Pierwszą z nich jest obowiązek wydania takiego orzeczenia, gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana przez rodzica z powodu wystąpienia trwałej przeszkody, np. umieszczenie rodzica w zakładzie leczniczym z powodu przewlekłej i ciężkiej choroby, skazanie rodzica na karę pozbawienia wolności, wyjazd na stałe za granicę i brak zainteresowania dzieckiem.
Drugą przyczyną jest sytuacja nadużywania władzy rodzicielskiej poprzez, np. znęcanie się nad dzieckiem, nakłanianie do popełniania przestępstw, porzucenie, molestowanie seksualne czy też zmuszanie do wykonywania nadmiernej pracy.
Trzecią przesłanką jest natomiast rażące zaniedbanie swoich obowiązków względem dziecka.

Decyduje sąd
O pozbawieniu, zawieszeniu bądź ograniczeniu władzy rodzicielskiej orzeka sąd, jeśli zaistnieją przyczyny do wydania takiego wyroku. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może zostać orzeczone tylko w stosunku do jednego z rodziców (jeśli tylko jednego z rodziców dotyczy przyczyna), ale może także dotyczyć obojga rodziców.
 Pozbawienie władzy rodzicielskiej może zostać zawarte również w wyroku orzekającym rozwód lub unieważnienie małżeństwa.

Skutki pozbawienia
władzy
Rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej tracą prawo do jej wykonywania w zakresie sprawowania pieczy nad dzieckiem, zarządu jego majątkiem i jego reprezentacji.
Ponadto, o ile nie zostaną uznani za niegodnych dziedziczenia, to nadal mogą dziedziczyć po dziecku, a dziecko dziedziczy po rodzicach pozbawionych władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej dwójki rodziców nierozerwalnie łączy się z koniecznością ustanowienia dla dziecka opieki prawnej i wyznaczenia opiekuna. Chodzi tu o znalezienie dziecku odpowiedniego środowiska w postaci placówki opiekuńczo– wychowawczej lub rodziny zastępczej.

Joanna Suszyńska, aplikantka radcowska