Co to znaczy wydziedziczyć kogoś? Jakie są konsekwencje wydziedziczenia?

„Panie Mecenasie, proszę o pomoc z moim problemem rodzinnym. Jestem osobą starszą. Moje dzieci w ogóle się mną nie interesują. Cały swój majątek chciałabym zapisać na rzecz osoby, która się mną zajmuje. W związku z tym chciałabym wydziedziczyć moje dzieci. Jakie są konsekwencje takiej decyzji?” – pyta czytelniczka.

   Szanowna Pani, w niniejszym artykule pokrótce postaram się wyjaśnić, czym jest wydziedziczenie oraz jakie są jego konsekwencje.
Tytułem krótkiego wstępu, polskie prawo przewiduje dwie podstawy dziedziczenia. Może do niego dojść albo na podstawie ustawy, albo testamentu. Zasada jest prosta – jeśli spadkodawca nie sporządzi testamentu albo testament ten okaże się nieważny, dziedziczenie odbywa się na podstawie ustawy. Aby nie dopuścić Pani dzieci do spadkobrania, wystarczającym jest ustanowienie do całości spadku osoby, o której Pani wspominała. Sporządzając taki testament ludzie bardzo często myślą, że to wyczerpuje temat dziedziczenia. Aby jednak w pełni „zabezpieczyć się” przed roszczeniami takich osób, należy pamiętać o instytucji zachowku oraz jej wpływie na dziedziczenie. Innymi słowy, nawet jeśli najbliższa rodzina (zstępni, małżonek, rodzice) nie zostaną uwzględnieni w testamencie, to wciąż przysługiwać im będzie roszczenie tytułem zachowku. Oblicza się je stosownie jako 2/3 albo połowa udziału, który należałby się uprawnionemu, gdyby dziedziczył na podstawie ustawy. Istnieje jednak skuteczny sposób na to, aby uniknąć tego obowiązku – jest nim instytucja wydziedziczenia. Wydziedziczenia dokonuje się również w ramach testamentu. Proszę mieć jednak na uwadze, że kodeks cywilny przewiduje wyłącznie trzy przesłanki ku temu, aby kogoś skutecznie wydziedziczyć. Podstawy te to:

1. uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, 

2. dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, 

3. uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
W przypadku wydziedziczenia bardzo ważnym jest, aby osoba dokonująca wydziedziczenia opisała przesłanki w sposób jak najdokładniejszy, aby w przypadku ewentualnego postępowania sądowego nie było wątpliwości, że do wydziedziczenia doszło zasadnie. 
Ostatnią kwestią, którą należy sobie wyjaśnić są uprawnienia wnuków do zachowku. Proszę mieć na względzie, że jeśli ma Pani wnuki, to pomimo wydziedziczenia dzieci, zgodnie z art. 1011 kodeksu cywilnego, będą one uprawnione do zachowku. Aby pozbawić je prawa do zachowku, musiałaby je Pani również wydziedziczyć. Musi Pani jednak pamiętać, aby dokładnie opisać podstawę, na jakiej dochodzi do wydziedziczenia poszczególnych osób.

Adw. Krzysztof Liberda