Darowizna nieruchomości Skarbu Państwa na cel publiczny

W myśl Ustawy o gospodarce nieruchomościami, nieruchomości będące własnością Skarbu Państwa lub jednostek  samorządu terytorialnego mogą być przedmiotem obrotu prawnego. Oznacza to, że mogą stać się m.in. przedmiotem sprzedaży, zamiany, najmu, dzierżawy, użyczenia, oddania w trwały zarząd, użyczenia, a także oddania w trwały zarząd lub w użytkowanie wieczyste. Ponadto można obciążyć je ograniczonym prawem rzeczowym, a nawet wnieść jako aport (wkład niepieniężny) do spółki. Dziś przyjrzymy się możliwości dokonania darowizny tych nieruchomości.

Komu i kiedy można dokonać darowizny?
Darowizny z zasobów Skarbu Państwa dokonuje się pomiędzy Skarbem Państwa a jednostką samorządu terytorialnego oraz między tymi jednostkami (również na cele inne niż cel publiczny), ale możliwe są także darowizny na rzecz podmiotu prywatnego – jednakże tylko na realizację celu publicznego. Przy obdarowywaniu przedsiębiorcy spełnione muszą zostać również  wymogi przewidziane w Ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej i uwzględnienia przepisów Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Uprawnienia ministra
Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa posiada szczególne uprawnienie. Może on bowiem wyposażyć fundację lub dokonać darowizny nieruchomości z zasobu Skarbu Państwa na rzecz fundacji oraz organizacji pożytku publicznego prowadzących działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą, sportową lub turystyczną, na jej cele statutowe, niezwiązane z działalnością zarobkową. W przypadku niewykorzystania nieruchomości na cel będący podstawą zawarcia umowy, darowiznę odwołuje się bądź minister właściwy do spraw Skarbu Państwa może wyrazić zgodę na zbycie przedmiotowej nieruchomości. Warto zauważyć, że każda czynność prawna dokonana przez fundację lub organizację pożytku publicznego z naruszeniem celu, na który nieruchomość została darowana, jest nieważna.

Cele publiczne
Organy administracji nie mogą dowolnie uznać danego celu jako publiczny. Ustawodawca wymienia bowiem konkretne działania mogące stanowić taki cel. Będzie nim m.in. zakładanie i utrzymywanie cmentarzy, opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki, ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej, ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody oraz wydzielanie gruntów pod drogi publiczne, drogi wodne i linie kolejowe (ich budowa i utrzymanie). Status ten ma również budowa i utrzymanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, gazów, pary i energii elektrycznej. Podobnie klasyfikowana jest budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, przesyłania, gromadzenia, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Celem publicznym będzie również budowa i utrzymywanie obiektów dla urzędów, organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych, obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej, placówek opiekuńczo-wychowawczych  i obiektów sportowych.

 Zawarcie umowy
Umowa darowizny zawierająca oświadczenie darczyńcy musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego – w przeciwnym razie będzie ona nieważna.
Określa się w niej cel, na który dana nieruchomość zostaje darowana. Podmiotem uprawnionym do dokonania darowizny nieruchomości stanowiącej przedmiot własności Skarbu Państwa jest starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej (za zgodą wojewody), a nieruchomości stanowiącej przedmiot własności jednostki samorządu terytorialnego jest jej organ wykonawczy (za zgodą rady albo sejmiku). Darowizna nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków wymaga dodatkowo pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Odwołanie darowizny
Unormowania prawne wprowadzają wymóg odwołania darowizny, jeśli nieruchomość nie zostanie wykorzystana na cel podany w umowie darowizny. Odwołanie takie wymaga formy pisemnej, a do przejścia prawa własności z obdarowanego na darczyńcę wymagana jest forma aktu notarialnego.
Przepisy przewidują możliwość odstąpienia od odwołania darowizny. Może to jednak nastąpić tylko  za zgodą organu, który wyraził zgodę na jej dokonanie.

Joanna Suszyńska,
aplikantka radcowska