MECENAS RADZI

– Jestem spadkobiercą po moim dziadku. Wraz ze mną spadek dziedziczą jednak jeszcze inni spadkobiercy. Osoby te deklarują, że chciałyby się zrzec przypadającego im udziału w spadku na rzecz mnie. Chciałabym zapytać, czy taka sytuacja jest możliwa. Czy osoby te mogą mi przekazać swój udział w spadku? Jak tego dokonać? Czy wystarczy, że te osoby powiedzą na sprawie spadkowej, że zrzekają się spadku na rzecz mnie, czy też muszą to zrobić już po zakończeniu sprawy? Czy zrzeczenie takie musi być dokonane w jakiejś formie? W skład spadku wchodzi nieruchomość rolna, a także pieniądze, istnieją też zobowiązania. Jakie będą tego skutki? – pyta nasza czytelniczka

Oczywiście, w myśl polskiego prawa istnieje taka możliwość, aby spadkobierca przekazał przynależny mu udział w majątku spadkowym na rzecz dowolnej, wskazanej przez siebie osoby. W opisanym przez Panią przypadku zastosowanie mogą mieć przepisy o zbyciu spadku. W myśl art. 1051 k.c. spadkobierca, który przyjął spadek, może zbyć ten spadek w całości albo w części. To samo odnosi się do zbycia udziału spadkowego.

Czas i forma umowy
Zbycie spadku jest możliwe dopiero po przyjęciu spadku przez spadkobiercę. Oznacza to, że nie można zawrzeć skutecznie umowy przenoszącej spadek jeszcze przed przyjęciem spadku, np. za życia samego spadkobiercy. Dla sprzedaży spadku nie jest natomiast konieczne wcześniejsze uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub też zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.
Zbycie spadku nastąpić może pod jakimkolwiek tytułem prawnym, który powoduje przejście praw i obowiązków do spadku na inną osobę. Poza umową sprzedaży, możliwe jest zawarcie innej umowy przenoszącej własność, np. umowy zamiany, darowizny itp.
Umowa wymaga dla swojej ważności formy aktu notarialnego. Jest to niezależne od tego, czy w skład nabywanego spadku wchodzi nieruchomość, czy też nie. Niezachowanie formy aktu notarialnego powoduje bezwzględną nieważność zawartej umowy.
Przedmiotem umowy zbycia spadku może być cały spadek, jak również jego część. Nie może być nim jednak udział w przedmiocie należącym do spadku. Umowa może dotyczyć zarówno spadku nabytego na podstawie ustawy, jak i na podstawie testamentu.
 
Skutki nabycia spadku
W skutek zbycia spadku dochodzi do tzw. sukcesji uniwersalnej. Oznacza to, że nabywca spadku lub udziału w spadku wchodzi we wszystkie prawa oraz obowiązki osoby, od której nabyła spadek. Nabywca spadku uzyskuje prawa jakie przysługiwały przed umową zbywającemu spadkobiercy. W skutek zawarcia umowy może np. wystąpić do sądu o stwierdzenie nabycia spadku, o dokonanie działu spadku itp.
Nabywca może jednak ponosić również odpowiedzialność za długi spadkowe. Wstępuje on bowiem w ogół praw i obowiązków poprzedniego spadkodawcy. Zakres odpowiedzialności nabywcy jest uzależniony od tego, jakie oświadczenie o przyjęciu spadku złożył spadkobierca. Jeżeli spadkobierca złożył oświadczenie o przyjęciu spadku wprost, to jego nabywca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczeń. Jeżeli zaś spadkobierca złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, to odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości czynnej spadku. Odpowiedzialność nabywcy i zbywcy spadku za długi ma charakter solidarny. Oznacza to, że wierzyciele mogą wystąpić o ich zaspokojenie wg swojego wyboru – zarówno do zbywcy, jak i nabywcy spadku. Przepisy wskazują jednak, że nabywca odpowiedzialny jest względem zbywcy za to, że wierzyciele nie będą od niego żądali spełnienia świadczenia na zaspokojenie długów. Strony mogą jednak uregulować wskazaną kwestię w umowie inaczej.

Rozliczenia miedzy zbywcą a nabywcą
Jeśli zbywca dysponuje przedmiotami wchodzącymi w skład spadku, winien wydać je nabywcy. Zobowiązany jest również do wydania nabywcy tego, co wskutek zbycia, utraty lub uszkodzenia przedmiotów należących do spadku zostało uzyskane w zamian tych przedmiotów albo jako naprawienie szkody. Jeżeli zbycie spadku było odpłatne, zobowiązany jest także do wyrównania ubytku wartości powstałego przez zużycie lub rozporządzenie nieodpłatne przedmiotami należącymi do spadku. Może natomiast żądać o nabywcy zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił na spadek.
Z chwilą zawarcia umowy na nabywcę spadku przechodzą wszelkie korzyści i ciężary związane z przedmiotami należącymi do spadku. Ponosi on jednocześnie niebezpieczeństwo przypadkowego ich uszkodzenia lub utraty.
Zbywca spadku zwolniony jest z odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku. Odpowiada natomiast za wady prawne spadku jako przedmiotu umowy. Z takimi wadami spotkamy się w szczególności, kiedy zbywca nie jest spadkobiercą lub udział zbywcy jest mniejszy, niż wynika to z umowy. Odpowiednie zastosowanie będą tutaj wówczas miały przepisy o rękojmi za wady prawne rzeczy sprzedanej.

Adw. Maciej Witkowski