Mobbing w pracy

Każdy zastraszany, nękany lub poniżany w pracy pracownik może wystąpić do sądu z oskarżeniem o mobbing. Ale czym on właściwie jest i jak można się przed nim bronić?

Mobbing – co to takiego?
Regulowane w Kodeksie pracy zjawisko mobbingu oznacza działania lub zachowania, które dotyczą pracownika lub też skierowane są przeciwko niemu, polegające na długotrwałym i uporczywym nękaniu lub zastraszaniu pracownika. Ponadto wskazane zachowania muszą wywoływać, np. zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, poniżać lub ośmieszać pracownika, albo powodować odizolowanie go od reszty załogi lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Mobbing bardzo często mylony jest z dyskryminacją – odróżnia go jednak to, że jest działaniem długotrwałym. Nie jest nim bowiem jednorazowe, incydentalne zachowanie. Zjawisko to musi powtarzać się przez określony czas.

Odpowiedzialność pracodawcy
Przeciwdziałanie mobbingowi jest obowiązkiem pracodawcy, nawet jeśli  nie będzie jego sprawcą. Będzie zatem odpowiadał za działania, których dopuści się bezpośredni przełożony, czy też współpracownik pokrzywdzonego. Odpowiedzialność za występowanie tego typu prześladowań w miejscu pracy zawsze będzie obciążać pracodawcę, bez względu na to kto faktycznie się ich dopuścił. Opiera się ona na tzw. zasadzie ryzyka osobowego polegającej na odpowiedzialności za niewłaściwy dobór pracowników.

Skarga na mobbing w pracy
Jednym z ważnych narzędzi polityki antymobbingowej jest zagwarantowanie każdemu pracownikowi, będącemu ofiarą prześladowań, możliwości złożenia skargi do pracodawcy. Powinna ona zawierać dokładny opis zachowań, które z punktu widzenia pracownika, spełniają kryteria mobbingu. Dodatkowo należy wskazać imię i nazwisko sprawcy oraz podać dowody potwierdzające zaistnienie niedozwolonych zachowań. 
Pracodawcy jest wówczas zobowiązany niezwłoczne zająć się sprawą, a w ciągu trzech dni powołać Komisję Antymobbingową, rozstrzygającą spór.

Z czym do sądu
Pracownik może zwrócić się do sądu i dochodzić ustalenia, że w miejscu pracy mają lub miały miejsce prześladowania rodzące odpowiedzialność odszkodowawczą po stronie pracodawcy lub przełożonego. Ponadto może wnosić o zaniechanie naruszania dóbr osobistych pracownika oraz o dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych mającego związek z mobbingiem (w szczególności przez złożenie stosownego oświadczenia o określonej treści i w odpowiedniej formie). Oprócz tego można starać się także o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną wskutek naruszenia dóbr osobistych lub o zapłatę odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny. Przed sądem można dochodzić także naprawienia szkody – zarówno wyrządzonej poprzez naruszenie dóbr osobistych, jak i w sytuacji, kiedy doszło do rozstroju zdrowia.

Roszczenia ofiary
Ofiara prześladowań, w zależności od zaistniałej sytuacji, może dochodzić od pracodawcy zadośćuczynienia bądź też stosownego odszkodowania. W przypadku gdy mobbing spowodował u pracownika rozstrój zdrowia, to jest on uprawniony do żądania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w postaci odpowiedniej sumy pieniężnej. Dolnej ani górnej granicy takiej kwoty nie określają żadne przepisy – jest ona uzależniona od okoliczności konkretnej sprawy, a w szczególności od powagi i rozmiarów doznanego rozstroju zdrowia.
Jeżeli wskutek mobbingu prześladowany rozwiązał umowę o pracę, to przysługuje mu także prawo żądania odszkodowania, które nie może  być niższe niż wysokość minimalnego wynagrodzenia ustalona na podstawie przepisów odrębnych. Takie rozwiązanie umowy powinno zostać sporządzone w formie pisemnej, aby ułatwić postępowanie dowodowe, podczas dochodzenia odszkodowania. Jeśli forma pisemna nie zostanie zachowana, to co prawda dojdzie do rozwiązania umowy, ale utrudni to udowodnienie faktu mobbingu.

Przeciwdziałanie
W interesie pracodawcy jest skuteczne zapobieganie mobbingowi. Może on  wykorzystywać w tym celu wszelkie dostępne środki, np.  wprowadzić do zakładu pracy wewnętrzne regulacje antymobbingowe (poprzez włączenie ich do postanowień regulaminu pracy bądź też układu zbiorowego pracy). Takowe regulacje antymobbingowe dotyczyć mogą m.in. procedury postępowania w sytuacji zaistnienia zjawiska mobbingu, kar przewidzianych dla sprawców prześladowań innych współpracowników oraz  obowiązku przeprowadzania odpowiednich szkoleń z tego zakresu.
Pracodawca musi także zadbać, aby każdy pracownik zapoznał się z ich treścią.

Joanna Suszyńska, aplikantka radcowska