Obowiązek alimentacyjny małżonków

W trakcie trwania małżeństwa, małżonkowie zobowiązani są do wzajemnej pomocy, oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Elementem wzajemnej pomocy jest obowiązek majątkowego przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Małżonkowie są zobowiązani do realizacji ww. obowiązku, stosownie do swoich sił i możliwości zarobkowych oraz majątkowych. Obowiązki małżonków w tym względzie są wspólne i trwają przez cały okres małżeństwa.
Małżonkowie mają równy obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, inna może być jednak skala wykonania tego obowiązku. Przepis art. 27 k.r.o. definiując ww. obowiązek, uzależnia go od „sił i możliwości zarobkowych oraz majątkowych małżonków”. W małżeństwie sytuacja majątkowa każdego z małżonków nie zawsze jest równa. Jeden z małżonków może posiadać większy majątek zgromadzony przed zawarciem małżeństwa, może uzyskiwać też wyższe dochody. Sytuacja finansowa drugiego z małżonków może być mniej korzystna. Ustawodawca formułując obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, uzależnia go właśnie od sytuacji finansowej małżonka. Ten, którego dochody są większe, winien w większym wymiarze zaspokajać potrzeby finansowe w małżeństwie. Z kolei małżonek, które dochody i możliwości finansowe są mniejsze, może obowiązek swój realizować w mniejszym zakresie, ewentualnie w innej formie – chociażby poprzez osobiste starania o wychowanie dzieci, czy np. pracę we wspólnym gospodarstwie domowym.
W czasie trwania małżeństwa obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny nie może zostać wyłączony. Jednocześnie ustawodawca wprowadził przepisy umożliwiające przymusowe jego wykonanie. Zdarza się bowiem, że jedno z małżonków uchyla się od ciążącego na nim obowiązku. Nie dzieli się dochodami z małżonkiem, ale przeznacza je wyłącznie na własne potrzeby. Celem przeciwdziałania takiej sytuacji, można skorzystać z instytucji przewidzianej w art. 28 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W myśl przedmiotowego przepisu, jeśli jedno z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu, nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające takiemu małżonkowi, były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Warunkiem zastosowania wskazanego przepisu, jest pozostawanie przez małżonków we wspólnym pożyciu. Jeśli pożycie ustało, tj. doszło do faktycznej separacji, skorzystanie ze wskazanej instytucji nie jest możliwe. Z kolei nieprzyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny uzasadniające zastosowanie przepisu następuje wtedy, gdy małżonek nie przekazuje rodzinie zarobionych pieniędzy, lub też nie dokonuje koniecznych zakupów, oraz nie ponosi koniecznych opłat związanych z funkcjonowaniem rodziny. W razie spełnienia przesłanek, sąd nakazuje, by dochody małżonka były przekazywane bezpośrednio do rąk drugiego z małżonków. Nakaz ten dotyczyć będzie dochodów małżonka z wynagrodzenia za pracę, świadczeń emerytalnych, także innych należności, np. z tytułu zawartych umów najmu czy dzierżawy. W praktyce realizacja nakazu polega na tym, że sąd wysyła stosowane postanowienie do zatrudniającego małżonka zakładu pracy, czy zakładu emerytalnego, ten z kolei zobowiązany jest do jego realizacji, czyli do wypłacania świadczeń bezpośrednio drugiemu małżonkowi. Z kolei małżonek zobowiązany traci uprawnienie do rozporządzania swoim majątkiem. Nie może on również przenieść wierzytelności objętych wskazanym nakazem na osobę trzecią.
Nakaz wypłaty dochodów małżonka do rąk drugiego z małżonków, nie zawsze może okazać się skuteczny. W praktyce bowiem nierzadko małżonek, który odmawia zaspokajania potrzeb rodziny, nie uzyskuje dochodów ze stosunku pracy, ale np. prowadzi działalność, z której nie wykazuje dochodów. W takiej sytuacji lepszym rozwiązaniem będzie wytoczenie powództwa o zasądzenie alimentów.  O alimenty wystąpić można w każdym przypadku, w którym małżonek uchyla się od spełnienia obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Sąd zasądzi alimenty oceniając dochody każdego z małżonków. Zobowiązany jest zapewnić, by na skutek orzeczenia stopa życiowa stron stała się równa. W małżeństwie obowiązuje bowiem zasada, że bez względu na poziom zarobków, małżonkowie winni żyć na jednakowym poziomie. Małżonek uzyskujący większe dochody nie może prowadzić bardziej wystawnego trybu życia, ograniczać zaś możliwości zaspokojenia potrzeb drugiego małżonka. W sytuacji takiej zasadne jest zwrócenie się o ochronę do sądu. 

Adw. Maciej Witkowski