Podatek od działu spadku

 – Nabyłem spadek po moich rodzicach, ja oraz dwóch moich braci, każdy z nas po 1/3. W skład spadku wchodzi dom wraz z działką budowlaną. Chcielibyśmy teraz podzielić się tym majątkiem, tak żeby całość nieruchomości przeszła na mnie, za odpowiednią spłatą na rzecz mojego rodzeństwa. Jak wyglądałaby ta kwestia od strony podatkowej. Orientowałem się w urzędzie i tam powiedziano nam, że jeśli bracia dostaną spłatę, to będą musieli zapłacić podatek dochodowy. Czy ta informacja jest prawidłowa i czy da się jakoś uniknąć tego podatku. W urzędzie powiedzieli mi, że jest to aż 19%.

   Opisany przez Pana przypadek dotyczy kwestii opodatkowania tzw. działu spadku. Dział spadku to procedura, w ramach której następuje podział nabytego w drodze spadku majątku. W mojej ocenie przedstawiona Panu przez organ podatkowy informacja nie jest prawidłowa. Rzeczywiście, często organy skarbowe stoją na stanowisku, że spłaty otrzymane w drodze działu spadku podlegają opodatkowaniu. W ocenie organów podatkowych uzyskana spłata w związku z działem spadku, w postaci nieruchomości, stanowi odpłatne zbycie udziału w nieruchomości i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Stanowisko takie zajął np. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 16 lutego 2010 r. nr IPPB2/415-723/09-4/MK1 i Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z dnia 23 lipca 2012 r. nr ILPB2/415-422/12-2/TR. Organy podatkowe stoją przy tym na stanowisku, że opodatkowanie przychodów z odpłatnego zbycia nieruchomości regulują przepisy Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie przepisy Ustawy o podatku od spadków i darowizn, a zatem odmawiają zastosowania w analogicznych sprawach przepisu art. 2 ust. 1 pkt 3, który wyłącza zastosowanie Ustawy o PIT.  Stanowisko organów skarbowych niewątpliwie realizuje cele profiskalne. Zmierza w kierunku opodatkowania wysokim, 19-procentowym podatkiem majątku nabytego w drodze spadku. Stanowisko to nie zostało jednak zaakceptowane przez sądy. Przeciwne do opinii izb i urzędów skarbowych stanowisko zajął m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 9 listopada 2011r. (sygn. I SA/Łd 1173/11). W opinii sądu postępowanie spadkowe dzieli się na dwa rodzaje. Pierwszym jest postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, drugie zaś to dział spadku. Postępowania te zostały wyodrębnione, ponieważ nabycie spadku wiąże się z jego działem tylko w sytuacji, gdy jest więcej spadkobierców niż jeden.  W takim przypadku powstaje między nimi współwłasność w częściach ułamkowych, co oznacza, że każdy z nich jest właścicielem całej rzeczy i żaden nie jest właścicielem całości. Aby znieść tę współwłasność, która z zasady ma charakter przejściowy, spadkobiercy powinni przeprowadzić dział spadku. Jego skutkiem jest wejście poszczególnych praw majątkowych do majątków osobistych spadkobierców. W ocenie sądu nie ulega wątpliwości, iż prawa te pochodzą ze spadkobrania.  W efekcie, skoro w związku z nabyciem spadku na spadkobiercach ciąży obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn, który powstaje z chwilą przyjęcia spadku, to od uzyskanych w ten sposób przychodów nie pobiera się już podatku dochodowego od osób fizycznych. Jak wskazał WSA, dział spadku, jako pewien „etap dziedziczenia”, nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Nie będzie również obciążony podatkiem od spadków, ponieważ ten obowiązek wiąże się z nabyciem spadku, czyli pierwszym etapem dziedziczenia.  Tożsame stanowisko z wyrażoną powyżej opinią przyjął Wojewódzki Sąd  Administracyjny w Poznaniu  w wyroku z dnia 5 marca  2013 r. (sygn. I SA/Po 918/12). Wg sądu zbycie w ramach działu spadku majątku nie powoduje powstania przychodu. Dokonuje się bowiem wówczas wyłącznie uzyskania równowartości posiadanego wcześniej udziału w nieruchomości. Skoro zaś nabycie tego udziału podlegało opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, to w sprawie znajdzie zastosowanie art. 2 ust. 1 pkt 3 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym przepisów ww. ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn. Reasumując, uwzględniając aktualne stanowisko sądów, uznać należy, że w opisanym przez Pana przypadku dział spadku nie podlega podatkowi dochodowemu. W razie odmiennego stanowiska organów podatkowych może Pan skutecznie kwestionować je na drodze sądowej.   Adw. Maciej Witkowski