Podział majątku wspólnego małżonków

 Częstym źródłem problemów małżonków pozostaje podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Przyjrzyjmy się zatem, w jaki sposób można dokonać podziału, kiedy można skierować takie roszczenie, a także z jakimi roszczeniami można w toku takiego postępowania wystąpić, aby zabezpieczyć swoje interesy.

Kiedy można domagać się podziału majątku wspólnego?
Podziału majątku wspólnego można domagać się dopiero po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Przypomnieć należy, że podstawowym ustrojem majątkowym, jaki funkcjonuje w małżeństwie, jest właśnie wspólność majątkowa. Będzie ona miała miejsce, jeśli małżonkowie nie postanowią inaczej, nie zawrą odpowiedniej umowy majątkowej. Wspólność majątkowa wygasa dopiero z chwilą prawomocnego orzeczenia pomiędzy małżonkami rozwodu, jak również w razie jej zniesienia mocą umowy samych małżonków. Od momentu zniesienia wspólności  istnieje możliwość podziału majątku wspólnego.

W jakiej formie można dokonać podziału majątku wspólnego?
Majątek wspólny może zostać podzielony mocą umowy strony lub też w drodze orzeczenia sądu. Jeśli małżonkowie są zgodni co do tego, jak podzielić majątek, najprostszą formą podziału będzie spisanie odpowiedniej umowy. Zwykle majątek wspólny małżonków obejmuje również nieruchomości. Umowa w sprawie podziału majątku musi być wówczas spisana w formie aktu notarialnego. Jeśli małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia w sprawie podziału majątku, np. istnieje spór co do wartości poszczególnych składników majątku wspólnego czy też tego, komu mają one przypaść, niezbędne będzie skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego. Orzeczenie sądu dokonujące podziału majątku powoduje przeniesienie poszczególnych składników majątku na konkretnych małżonków.
Jaki jest przebieg postępowania o podział majątku?
W toku postępowania o podział majątku sąd zobowiązany będzie ustalić kompletny skład majątku wspólnego małżonków. Co do zasady bowiem podział powinien objąć swoim zakresem całość majątku wspólnego stron. Jedynie wyjątkowo podziałem sąd może objąć część majątku wspólnego.  Małżonkowie powinni wskazać sądowi, jakie elementy składają się na majątek wspólny. Określić winni również wartość poszczególnych składników majątku. Dodatkowo w toku postępowania winny zostać rozstrzygnięte wszelkie spory pomiędzy małżonkami dotyczące majątku wspólnego, jak również wzajemne roszczenia małżonków.

Jakie roszczenia mogą być rozpatrywane w sprawie o podział majątku?
Podstawowym celem postępowania jest dokonanie podziału majątku wspólnego. Należy więc określić żądany sposób podziału majątku wspólnego. W oparciu o ustalony stan faktyczny i żądania obu stron sąd będzie decydował o przysądzeniu poszczególnych elementów majątku konkretnym małżonkom. Zasadą jest, że małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jeśli więc jeden z małżonków uzyska składniki o większej wartości, różnica będzie wyrównana poprzez zasądzenie spłat na rzecz drugiego małżonka.
W toku postępowania można jednak żądać również ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Będzie tak, jeśli jeden z małżonków trwonił majątek albo też nie przyczyniał się do jego powstania. Jeśli sąd uwzględni wniosek, może dokonać podziału, ustalając, że jednemu z małżonków należy się mniejsza wartość majątku.
W toku postępowania można również dochodzić od drugiego małżonka wynagrodzenia za korzystanie ze wspólnych rzeczy po ustaniu wspólności majątkowej, jak również zwrotu nakładów, które małżonek poczynił z majątku osobistego na majątek wspólny. Można także domagać się zobowiązania małżonka do zwrotu wydatków, które z majątku wspólnego zostały przeznaczone na majątek osobisty jednego z małżonków. Sąd rozpozna tu również spory o to, czy poszczególne przedmioty należą do spadku.
Co istotne – wszelkie powyższe roszczenia należy zgłosić już w toku postępowania o podział majątku, pod rygorem niemożności dochodzenia tych roszczeń w przyszłości.