Separacja

– Chciałabym uzyskać informację, czy warto starać się o separację. Jesteśmy po ślubie dopiero 3 miesiące, ale w małżeństwie pojawiły się znaczne problemy. Sytuacja stała się tak napięta, że wyprowadziłam się z domu. Chciałam starać się o rozwód, jednak słyszałam, że przy tak krótkim małżeństwie uzyskanie rozwodu może nie być możliwe. Słyszałam, że istnieje możliwość domagania się separacji. Proszę o informację, co oznacza taka separacja? Jakie wywołuje skutki i czy warto się o nią starać?

Oczywiście, orzeczenie separacji w opisanej przez Panią sytuacji jest możliwe.
Z instytucją separacji będziemy mieć do czynienia wówczas, jeśli między małżonkami doszło do zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, ale rozkład ten nie ma jeszcze charakteru trwałego. Ustawodawca w trosce o ochronę trwałości związku małżeńskiego stworzył wskazaną instytucję, aby umożliwić małżonkom, którzy napotykają na problemy w małżeństwie, uregulowanie prawne powstałej między nimi sytuacji, nie powodujące jednocześnie definitywnego rozwiązania małżeństwa. W założeniu separacja służyć ma próbie odbudowania więzi pomiędzy małżonkami.

Kiedy separacja?
Separację można orzec, jeśli pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Pod pojęciem zupełnego rozkładu pożycia rozumieć należy sytuację, w której pomiędzy małżonkami wygasły całkowicie więzi fizyczna, duchowa i gospodarcza, które wcześniej istniały w małżeństwie. W tym aspekcie przesłanki orzeczenia separacji są takie same, jak orzeczenia rozwodu. Różnica sprowadza się do tego, że przy separacji rozkład pożycia, jaki nastąpił pomiędzy małżonkami, nie ma charakteru trwałego.
Podobnie jak przy rozwodzie,  przesłanką negatywną orzeczenia rozwodu jest sytuacja, w której orzeczenie separacji stałoby w sprzeczności z dobrem małoletnich dzieci stron. Także jeśli orzeczenie separacji stałoby w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Jak uzyskać separację?
W przedmiocie separacji orzeka sąd. Z wnioskiem wystąpić należy do sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania małżonków. Jeżeli jedno z małżonków wyprowadziło się ze wspólnie zajmowanego mieszkania, drugie zaś dalej tam mieszka, sądem właściwym będzie sąd okręgowy miejsca zamieszkania małżonka, który dalej przebywa w dotychczasowym miejscu zamieszkania. Zasada ta ma również zastosowanie, gdy jedno z małżonków wyprowadziło się z dotychczasowego mieszkania, jednakże zamieszkuje w dalszym ciągu w okręgu tego samego sądu okręgowego. W wypadku gdy żadne z małżonków nie zamieszkuje już w dotychczasowym miejscu, właściwym sądem będzie sąd okręgowy miejsca zamieszkania strony pozwanej.
Wniosek sąd rozstrzyga w trybie procesu, po przeprowadzeniu rozprawy. Jeśli jednak małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, orzeczenie separacji może nastąpić na podstawie zgodnego żądania małżonków, w trybie nieprocesowym. Sąd rozpoznając wówczas sprawę, może ograniczyć się jedynie do wysłuchania małżonków. Orzeka separację, jeżeli ich wyjaśnienia są zgodne, spójne i niezbicie wynikają z nich przesłanki separacji.
W toku postępowania o separację sąd oceni przede wszystkim okoliczności dotyczące rozkładu pożycia, a także okoliczności odnoszące się do dzieci stron i ich sytuacji. Jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu, a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może wówczas ograniczyć postępowanie dowodowe tylko do przesłuchania stron.
W toku sprawy o separację, sąd – podobnie jak przy orzeczeniu rozwodu – oceniać może winę stron w rozkładzie pożycia, zaś separację orzec z winy jednego lub obu małżonków; ewentualnie na zgodne żądanie małżonków możliwe jest orzekanie separacji bez orzekania o winie.
Sąd rozstrzyga również o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania małżonków

Skutki separacji
Orzeczenie separacji wywołuje skutki podobne do rozwodu. Przede wszystkim między małżonkami nie istnieje już obowiązek dochowania wierności, wspólnego pożycia czy współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. W skutek separacji dochodzi również do ustania wspólności majątkowej małżeńskiej pomiędzy małżonkami.
Ponieważ jednak – mimo orzeczenia separacji – w dalszym ciągu trwa małżeństwo pomiędzy stronami, żaden z małżonków będących w separacji nie może zawrzeć w tym czasie nowego małżeństwa. Małżonkowie mają również nadal obowiązek niesienia sobie wzajemnej pomocy.

Rozwód czy separacja?
O tym, czy warto starać się o separację, zdecydować należy przede wszystkim biorąc pod uwagę to, czy chce Pani kontynuować dalej związek małżeński. Jeśli docelowo wolałaby Pani rozstać się definitywnie z mężem, lepszym rozwiązaniem jest wystąpienie z pozwem o rozwód. Wprawdzie opisany w pytaniu okres rozkładu pożycia nie jest długi, jednak przy zgodzie drugiej strony na rozwód sąd winien takie orzeczenie wydać. Jeśli natomiast wolą stron jest poszukanie rozwiązania dla możliwości kontynuowania małżeństwa, separacja może okazać się właściwa. Pozwolić może na wygaszenie emocji oraz na poszukanie drogi do odbudowania małżeństwa.

Adw. Maciej Witkowski