Umorzenie należności względem ZUS

Dnia 15 stycznia 2013 r. weszła w życie ustawa o umorzeniu należności powstałych w tytułu nieopłaconych składek, przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Umożliwia ona umorzenie należności względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wskazanym aktem prawnym ustawodawca wyszedł naprzeciw osobom, które zalegały z zapłatą składek na rzecz ZUS, bez względu na przyczynę powstania zaległości. Z ustawy będą mogli więc skorzystać zarówno ci, którzy nie dopełnili obowiązku ich uiszczenia bez własnej winy, na skutek niejasnych przepisów, jak i osoby uchylające się od niego celowo.

Ustawa odnosi się do osób, które podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu z tytułu pozarolniczej działalności, w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. Z abolicji skorzystać mogą osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, twórcy i artyści, osoby prowadzące działalność w zakresie wolnych zawodów, wspólnicy jednoosobowych spółek z o.o. oraz wspólnicy spółek jawnych, partnerskich i komandytowych. Umorzeniu podlegać mogą wyłącznie składki nieopłacone we wskazanym okresie, wraz z odsetkami za zwłokę i kosztami egzekucji, jeśli taka była wszczęta. Z abolicji nie będą mogły natomiast skorzystać osoby, które opłaciły składkę, a więc które nie posiadają zaległości.

By skorzystać z umorzenia zaległości, ubezpieczony winien złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku wspólników spółek osobowych oraz wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. wniosek sporządza płatnik składek. Wniosek należy złożyć w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Jeśli jednak Zakład Ubezpieczeń wyda decyzję o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom lub decyzję o wysokości zadłużenia z tytułu składek już po wejściu w życie ustawy, wówczas termin na złożenie wniosku wynosi 12 miesięcy.
Złożenie wniosku powoduje zawieszenie postępowania egzekucyjnego, aż do wydania decyzji merytorycznie rozstrzygającej w sprawie. Po złożeniu wniosku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyda decyzję określającą należności podlegające umorzeniu, jak i warunki, które trzeba spełnić celem umorzenia. Warunkiem umorzenia zaległości jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji niepodlegających umorzeniu zaległości względem ZUS, z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych za okres od 1 stycznia 1999 r. Jeśli takie zaległości istnieć będą w chwili wydawania decyzji o warunkach umorzenia, umorzenie uzależnione będzie od ich uiszczenia – w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie decyzji określającej przesłanki umorzenia. Warunek ten będzie uznany za spełniony również wówczas, gdy ubezpieczony uzyska decyzję o rozłożeniu wskazanych należności na raty i nie będzie pozostawał w zaległości co do określonych w niej terminach płatności bądź uzyska decyzję o odroczeniu terminu płatności w/w zaległości. Jeśli warunki określone we wstępnej decyzji zostaną spełnione, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyda decyzję o umorzeniu zaległości z tytułu nieopłaconych składek. Od decyzji odmawiającej umorzenia składek przysługuje odwołanie do sądu, w trybie i na zasadach określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego.

Z możliwości domagania się umorzenia należności względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, będą również mogli skorzystać spadkobiercy ubezpieczonego oraz osoby trzecie, względem których została wydana decyzja o ich odpowiedzialności. Osoby te powinny złożyć wniosek w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy abolicyjnej (tj. od  dnia 15 stycznia 2013 r.). Jeśli decyzja o odpowiedzialności w/w osób zostanie wydana już po wejściu w życie ustawy abolicyjnej, wniosek o umorzenie spadkobierca lub osoba trzecia winna złożyć w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się tej decyzji.
Umorzenie należności względem ZUS, w myśl ustawy abolicyjnej, nie powoduje po stronie beneficjenta obowiązku podatkowego z tytułu powstania przychodu. Zgodnie z treścią art. 3 w/w ustawy, przychody z tytułu umorzenia należności nie stanowią przychodów w myśl ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, iż nie podlegają opodatkowaniu.

Ustawa abolicyjna zawiera jednak również rozwiązania niekorzystne dla jej beneficjentów. Zgodnie z przepisami ustawy, okres objęty abolicją nie jest uwzględniany przy ustalaniu prawa i wysokości emerytur i rent z ubezpieczeń społecznych, do których prawo zależne jest od posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Ponadto, kwota umorzonych składek nie podlega wliczeniu do podstawy obliczenia emerytury.

Adw. Maciej Witkowski