Zmiany w prawie spadkowym

 18 października 2015 r. weszła w życie nowelizacja przepisów kodeksu cywilnego. Zmiana obejmuje długo oczekiwane zmiany dotyczące zasad nabywania spadku, w sytuacji gdy majątek zmarłego obciążony jest długami spadkowymi.
W aktualnym stanie prawnym spadkobiercy dziedziczą cały majątek osoby zmarłej, o ile nie złożą w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule swojego powołania do spadku oświadczenia o odrzuceniu spadku albo o jego przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza. W pierwszym przypadku, gdy nabywca spadku odrzuca spadek, nie ponosi on odpowiedzialności za długi spadkowe. Nie dziedziczy zarówno majątku spadkowego, jak nie przejmuje długów spadku. W przypadku zaś złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca wchodził w prawa i obowiązki spadku, jego odpowiedzialność za długi spadkowe była jednak wówczas ograniczona do tzw. stanu czynnego spadku. Komornik sądowy sporządzał w tym przypadku inwentarz majątku spadkowego, określał, jaki majątek i jakie długi stanowią element spadku, zaś spadkobierca ponosił odpowiedzialność za długi tylko do kwoty stanowiącej wartość majątku spadkowego. Oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie musieli dotąd składać spadkobiercy będący nieletnimi, w ich bowiem przypadku skutek w postaci nabywania spadku z dobrodziejstwem inwentarza (a więc z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe) następował z mocy samego prawa.
Nowelizacja wprowadza zmiany począwszy od 18 października 2015 r. Obejmuje spadki otwarte najwcześniej z tą datą. Za datę otwarcia spadku przyjmuje się datę śmierci spadkodawcy. Nowe regulacje będą więc miały zastosowanie do spadkobrania po osobach zmarłych nie wcześniej niż 18 października. W myśl nowych regulacji nie jest już konieczne składanie oświadczenia o nabyciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, celem ograniczenia swojej odpowiedzialności za długi spadku. Obecnie jeśli spadkobierca w okresie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule do dziedziczenia nie zrobi nic, automatycznie odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czyli przyjmie spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.
Dziedziczenie według nowych zasad nakłada na spadkobierców dodatkowy obowiązek w postaci sporządzenia spisu majątku spadkodawcy – swoistego zestawienia aktywów i pasywów. Do tej pory do sporządzenia tej czynności uprawniony był komornik na podstawie wniosku złożonego w sądzie. Obecnie wprowadzono dodatkowy, prywatny wykaz inwentarza. Do jego sporządzenia uprawniony jest spadkodawca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu. Wykaz inwentarza składa się do sądu lub do notariusza, gdzie zostanie zaprotokołowany. Przygotowano w tym celu specjalny formularz. Inwentarz musi zostać sporządzony z należytą starannością. Sankcją za celowe błędne wypełnienie druku jest brak możliwości powołania się na ograniczenie odpowiedzialności za długi. Będzie tak, jeśli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.
Po otrzymaniu wykazu sąd zarządzi ogłoszenie o założeniu wykazu, co umożliwi wierzycielowi zapoznanie się z wykazem. Może on kwestionować złożony wykaz.
Zmiany dotyczące dziedziczenia długów należy ocenić pozytywnie. Są one korzystne dla spadkobierców, pozwolą bowiem ograniczyć ich odpowiedzialność za długi spadkowe, jednocześnie nie pozostawiają wierzycieli bez narzędzi do zabezpieczenia swoich praw.