Przywrócenie terminu do odrzucenia spadku

Jeśli ktoś z Państwa ma pytanie do prawnika, może zadać je telefonicznie, korzystając z bezpłatnej konsultacji. Prawnik dyżuruje pod redakcyjnym numerem telefonu w każdy poniedziałek od g. 17 do g. 19. Tel. 797-720-893

 Jestem spadkobiercą po moim dziadku. Dziadek zmarł prawie rok temu, ale wraz z pozostałymi członkami rodziny nie przeprowadzaliśmy w sądzie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Uważaliśmy, że nie ma takiej potrzeby, ponieważ w zasadzie po dziadku nie został żaden istotny majątek. Obecnie dowiedziałem się, że dziadek miał poważne długi. Jeden z banków skierował do mnie wezwanie do zapłaty, gdzie domaga się ode mnie, jako od spadkobiercy, zapłaty. Grozi mi jednocześnie, że jeśli nie zapłacę dobrowolnie, to w sprawie zostanie wszczęta egzekucja i poniosę duże koszty. Proszę o informację, co mam w tej sprawie zrobić. Czy jest jeszcze możliwość, żeby odrzucić spadek?

   Zasadniczo osoba będąca spadkobiercą może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku i tym samym uniknąć przejęcia majątku, ale i długów, po osobie zmarłej. W skład spadku wchodzą bowiem co do zasady zarówno prawa majątkowe, jak i zobowiązania zmarłego. Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy złożyć bądź przed notariuszem, bądź przed sądem spadku, w terminie zawitym sześciu miesięcy od dnia dowiedzenia się o tytule swojego powołania do spadku. Oświadczenie takie przesądza definitywnie o nabyciu lub odrzuceniu spadku, nie można bowiem go odwołać. Nie może być również złożone w formie warunkowej albo z zastrzeżeniem terminu. Oświadczenie złożyć należy w terminie liczonym od momentu dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy, nie zaś od dnia śmierci. Dla oceny więc, czy pozostaje Pan w terminie do złożenia oświadczenia, istotne będzie określenie daty, z którą dowiedział się Pan o śmierci spadkodawcy. Jeśli powyższą wiedzę powziął Pan przed upływem okresu sześciu miesięcy, nadal będzie Pan w terminie na złożenie przedmiotowego oświadczenia, niezależnie od faktycznej daty śmierci spadkodawcy.  Inna sytuacja będzie mieć miejsce w razie naruszenia terminu do złożenia oświadczenia. Z przedstawionej informacji wynika, że nie złożył Pan takiego oświadczenia z uwagi na pozostawanie w przeświadczeniu, że osoba zmarłego nie dysponowała majątkiem, ale również z braku wiedzy co do zobowiązań zmarłego. O zobowiązaniach i – co za tym idzie – powstaniem interesu w złożeniu takiego oświadczenia dowiedział się Pan obecnie. W sytuacji takiej istnieje możliwość uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie. Czynności takiej należy dokonać przed sądem. W praktyce może Pan to uczynić w ramach postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, albowiem z wyjaśnień wynika, że nie zostało ono dotąd wszczęte.  Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 1991 r. (sygn. akt III CZP 75/90) złożenie po terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku jest dopuszczalne, jeśli okoliczności sprawy usprawiedliwiają uznanie, że spadkobierca nie złożył we właściwym czasie żadnego oświadczenia pod wpływem błędu co do praw. Błąd ten musi dotyczyć treści tej czynności prawnej, a przy tym być istotny. W szczególności chodzi tu o błąd co do tytułu powołania do dziedziczenia, co do osoby spadkodawcy czy co do przedmiotu spadku, w tym np. mylne wyobrażenie lub brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego (por. także postanowienie SN z dnia 30 czerwca 2005 r., sygn. akt IV CK 799/04). O błędzie co do przedmiotu spadku można jednak mówić tylko wówczas, gdy brak wiedzy o składzie spadku nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy. Podstawę tezy o dołożeniu należytej staranności powinna zaś stanowić ocena uwzględniająca konkretne okoliczności sprawy, nieodzowne do ustalenia, jakich aktów staranności można było wymagać od strony. Chodzi tu o konkretne działania zmierzające do uzyskania wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego. Niepodjęcie określonych, uzasadnionych w danej sytuacji działań mogłoby prowadzić do oceny o niedołożeniu przez spadkobiercę należytej staranności wyłączającej skuteczne powołanie się na błąd co do przedmiotu spadku. Złożenie oświadczenia winno nastąpić w Pana przypadku niezwłocznie. Jednocześnie powinien Pan oświadczyć swoją wolę w zakresie przyjęcia lub odrzucenia spadku. Biorąc więc pod uwagę fakt, że zmarły pozostawił tylko długi, jednocześnie ze złożeniem oświadczenia o uchyleniu się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie powinien Pan oświadczenie to złożyć. W sprawie ostateczną decyzję podejmować będzie sąd, który oceni, czy okoliczności sprawy uzasadniają przyjęcie, że nie dokonał Pan odrzucenia spadku w terminie z usprawiedliwionych przyczyn. We wniosku powinien więc Pan tę okoliczność szczegółowo uzasadnić. Należy wykazać, że nie miał Pan wiedzy o długach spadkowych mimo powzięcia działań zmierzających do ustalenia rzeczywistego stanu spadku. Okoliczność tę będzie oceniał sąd. Jeśli ocena ta będzie pozytywna, w dalszym ciągu będzie miał Pan możliwość uniknięcia konieczności dziedziczenia kłopotliwego spadku.