Skarga pauliańska

Prowadzę działalność gospodarczą. Jeden z moich kontrahentów zamówił u mnie wykonanie usługi na dość znaczną kwotę. Po wykonaniu zlecenia nie zapłacił mi. Skierowałam sprawę do sądu, który zasądził mi należność, ale przeprowadzona następnie egzekucja okazała się bezskuteczna. Komornik ustalił, że dłużnik wprawdzie posiadał majątek, ale zanim została wszczęta egzekucja, przeniósł go poprzez umowę darowizny na swoją najbliższą rodzinę. Czy w takiej sytuacji będę mogła jeszcze coś w tej sprawie zrobić. Czy mam szansę, by odzyskać swoje pieniądze?

W opisanej przez Panią sytuacji istnieje możliwość, by skorzystać z instytucji określanej jako skarga pauliańska. Chodzi o przepisy służące ochronie wierzyciela przed nielojalnym dłużnikiem. Instytucja ta ma zastosowanie w sytuacji, w której dłużnik wyzbywa się swojego majątku, w skutek czego staje się on niewypłacalny względem swojego wierzyciela lub też wypłacalny w mniejszym stopniu niż przed wyzbyciem się majątku. Jeśli Pani dłużnik przepisał majątek na najbliższą rodzinę i działanie to uniemożliwia Pani zaspokojenie swojej wierzytelności, może Pani domagać się obecnie uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do Pani.

Zamiar dłużnika
Warunkiem uwzględnienia pozwu ze skargi pauliańskiej jest wykazanie, że Pani dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia Pani jako wierzyciela. W praktyce prawo pozwala posłużyć się w tym zakresie ustanowionymi domniemaniami. Przyjmuje się bowiem, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, jeśli w chwili dokonania darowizny jest niewypłacalny lub też stał się niewypłacalny na skutek jej dokonania. Należy więc udowodnić, że w razie nieprzeniesienia majątku na osobę trzecią, możliwe stałoby się zaspokojenie Pani wierzytelności z tego składnika majątku dłużnika lub też zaspokojenie jej w określonej części.

Wiedza osoby trzeciej
Kolejnym warunkiem jest wykazanie, że osoba trzecia, która na skutek czynności prawnej z dłużnikiem uzyskała majątek, wiedziała iż czynność ta stanowi jednocześnie pokrzywdzenie wierzyciela. Jeśli czynność przeniesienia majątku miała miejsce na rzecz osoby najbliższej dla Pani dłużnika lub też osoby pozostającej w bliskich z nim stosunkach gospodarczych, przyjmuje się, że osoba ta wiedzę taką posiadała.

Skutki nieodpłatnej
czynności
Dodatkowo Pani stanowisko wzmacniać będzie okoliczność nieodpłatnego przekazania majątku przez dłużnika na rzecz osoby trzeciej. Przyjmuje się bowiem, że jeśli w skutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Tryb zaskarżenia
Roszczeń ze skargi pauliańskiej może Pani dochodzić w procesie wytoczonym przeciwko osobie, która w skutek czynności prawnej z dłużnikiem uzyskała majątek. Jeśli osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, może Pani wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło. Podobnie warunkiem jest jednak to, by osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną lub by czynność ta była nieodpłatna.
W pozwie winna Pani domagać się uznania czynności prawnej przeniesienia majątku na osobę trzecią za bezskuteczną w stosunku do Pani. W razie uwzględnienia powództwa, będzie Pani mogła dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które w skutek czynności dłużnika wyszły z jego majątku albo do niego nie weszły. Osoba trzecia będzie mogła uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli zaspokoi Pani roszczenie lub też jeśli wskaże wystarczające do zaspokojenia wierzytelności mienie dłużnika.
Uznania czynności za bezskuteczną może Pani domagać się w terminie 5 lat od dokonania czynności przez dłużnika. Po wskazanym okresie roszczenie ulega przedawnieniu.

Adw. Maciej Witkowski