W jaki sposób walczyć z dłużnikami ukrywającymi majątek? Czym jest skarga pauliańska?

ę o pomoc. Po długim, kilkuletnim procesie wygrałem sprawę o zapłatę pieniędzy z pewnym przedsiębiorcą. Po skierowaniu sprawy do komornika okazało się, że, kolokwialnie mówiąc, nie ma z czego tych pieniędzy ściągnąć. W międzyczasie zdobyłem informację, że 3 lata temu rozdał on większość swojego majątku w formie darowizn. Dom, w którym mieszka do dzisiaj przepisał na córkę. Co mogę zrobić w tej sytuacji?” – pyta p. Janusz.

Panie Januszu, sytuacja, którą Pan opisał jest, wbrew pozorom, dość często spotykana w przypadku niewypłacalnych dłużników. Starają się oni w sposób mniej lub bardziej dyskretny ukryć swój majątek przepisując go na najbliższych, jednocześnie licząc, że to pozwoli im zachować ten majątek poprzez uniknięcie egzekucji. Kodeks cywilny znajduje sposób na takich dłużników w instytucji tzw. skargi pauliańskiej.
    Chcąc w jak najprostszy sposób wytłumaczyć działanie tej instytucji należy powiedzieć, że celem skargi pauliańskiej jest doprowadzenie do tzw. bezskuteczności względnej czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela. Przenosząc to na Pana przykład, czynnością prawną było zawarcie umowy darowizny zabudowanej nieruchomości na rzecz córki. Pokrzywdzenie wierzyciela nastąpiło, bowiem spowodowało powstanie bądź zwiększenie stopnia zadłużenia. Bezskuteczność względna to natomiast stan, w którym umowa darowizny nie powoduje wobec Pana skutków prawnych, a więc możliwe jest prowadzenie bez przeszkód egzekucji również z tej nieruchomości, mimo że wciąż stanowi ona własność córki, a nie dłużnika.
    Aby uzyskać ochronę z tego tytułu, koniecznym jest wytoczenie powództwa przed właściwym sądem. W tej sytuacji pozywamy nie dłużnika, a osobę, na której rzecz doszło do przysporzenia – w naszym wypadku córkę dłużnika. W pozwie musimy wnieść o stwierdzenie bezskuteczności względnej czynności prawnej oraz przywołać dowody na poparcie tych twierdzeń. Zakładając, że wszystko pójdzie po naszej myśli i uzyskamy korzystny wyrok, po jego uprawomocnieniu się, możliwym jest wylegitymowanie się przed komornikiem sądowym prowadzącym egzekucję, aby mógł nią objąć również nieruchomość będącą przedmiotem darowizny.
    Proszę mieć jednak na względzie, że przedstawiona powyżej odpowiedź stanowi bardzo mały fragment obszernego zagadnienia, którym jest skarga pauliańska. Zainteresowanych tematem odsyłam do kodeksu cywilnego, a konkretnie do art. 527 i następnych. Na zakończenie wspomnę jedynie, że okres przedawnienia roszczeń ze skargi pauliańskiej wynosi 5 lat licząc od tej czynności. Po tym okresie nasze roszczenie wygasa i niemożliwym jest dochodzenie stwierdzenia bezskuteczności względnej.  

Adw. Krzysztof Liberda