Opieka nad chorym rodzicem a kara pozbawienia wolności

„Panie Mecenasie, proszę o pomoc. W najbliższym czasie mam zaplanowaną operację w szpitalu. Lekarze mówią, że co najmniej przez pierwszy miesiąc po operacji będę potrzebowała kogoś do pomocy nawet przy najprostszych czynnościach. Moją jedyną najbliższą rodziną jest syn, który przebywa obecnie w zakładzie karnym. Czy jest jakaś możliwość, aby dostał on jakąś przepustkę?” – pyta p. Barbara.

   Pani Barbaro, odpowiadając na Pani pytanie pragnę wskazać, że polskie prawo przewiduje taką możliwość – jest nią instytucja przerwy w wykonaniu kary. Kodeks karny wykonawczy rozróżnia dwie podstawy orzeczenia przerwy. Pierwsza, mająca charakter obligatoryjny (obowiązkowy) dotyczy sytuacji, gdy osoba odbywająca karę utraci możliwość jej odbywania z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby. Charakter obligatoryjny tej przesłanki oznacza, że jeśli tylko zostanie spełniona, to sąd musi orzec o przerwie. Poza tym, kodeks wyróżnia również przesłankę fakultatywną, tzn. po jej zajściu sąd może orzec przerwę, ale nie musi. Wspomnianą przesłanką jest zaistnienie tzw. ważnych względów rodzinnych lub osobistych. Oba te pojęcia celowo zostały przedstawione w sposób nieostry – sąd we własnym zakresie ma bowiem ocenić, czy każdy poszczególny przypadek można zakwalifikować jako ważny wzgląd rodzinny/osobisty. Czas przerwy za każdym razem określany jest indywidualnie i uzależnia się go od przyczyny. W przypadku przerwy o charakterze obligatoryjnym nie ma górnej granicy czasowej, na jaki może być udzielona przerwa. W przypadku przerwy fakultatywnej jej maksymalny okres wynosi jeden rok. Wniosek o udzielenie przerwy składa się do właściwego dla miejsca przebywania skazanego sądu okręgowego. Opłata sądowa od takiego wniosku wynosi 60,00 zł.

  Odnosząc się konkretnie do Pani sytuacji, uzasadniając wskazany wniosek, który musi złożyć syn, sugeruję zawrzeć jak największą ilość informacji dotyczących Pani sytuacji, w szczególności takie jak: rodzaj schorzenia, planowany termin zabiegu, zalecenia od lekarza o wymaganej pomocy osoby trzeciej w okresie po zabiegu, informacja o długości okresu uzależnienia od pomocy osoby trzeciej, a także informację o braku innych bliskich, którzy mogliby się Panią zająć. Wspomniane okoliczności najlepiej udowodnić stosownymi dokumentami. Proszę cały czas pamiętać, że orzeczenie przerwy ma charakter fakultatywny, a więc im lepiej okoliczności te zostaną udowodnione, tym większa szansa, że sąd uwzględni wniosek syna o udzielenie mu przerwy.

  Podkreślenia wymaga również okoliczność, że udzielając przerwy sąd może nałożyć na skazanego dodatkowe obowiązki, jak chociażby obowiązek znalezienia pracy zarobkowej, zgłaszanie się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu lub też poddanie się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji. Samo orzeczenie przerwy nie ma natomiast charakteru ostatecznego i może być w każdej chwili odwołane przez sąd okręgowy, który jej udzielił. Dzieje się tak gdy ustanie przyczyna, z uwagi na którą przerwa była udzielona (stanie się pani samodzielna szybciej, niż zakładał to lekarz), skazany nie korzysta z przerwy w celu, w jakiej została udzielona (zamiast opieki nad Panią, pożytkuje czas na inne aktywności) albo też rażąco narusza porządek prawny, w tym również nie stosuje się do nałożonych na niego obowiązków. 
Na koniec chciałbym wspomnieć o jeszcze jednej kwestii związanej z instytucją przerwy. W pewnych wypadkach kodeks karny wykonawczy po wykonaniu przerwy przewiduje możliwość zamiany obowiązku odbycia pozostałej części kary pozbawienia wolności na warunkowe przedterminowe zwolnienie z jej odbycia. Aby jednak tak się stało, skazany przed orzeczeniem przerwy musiał odbyć co najmniej 6 miesięcy kary, okres przerwy musi trwać co najmniej jeden rok, a orzeczona wobec skazanego kara lub suma kar pozbawienia wolności nie przekracza 3 lat. Ponadto, osoba taka musi spełniać pozostałe przesłanki jak w przypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary.

Adw. Krzysztof Liberda